AMERİKA BÜLTENİ (12 Kasım 2015)
Follow @amerikabulteni
Naruto adlı bir maymunun, doğa fotoğrafçısı David Slater’ın ortada bıraktığı makinesiyle çektiği ‘selfie’sinin telif hakkının Slater’a mı yoksa maymunun kendisine mi ait olduğu konusundaki hukuk savaşında mahkeme duruşmayı ileri tarihe erteledi. Hayvan hakları savunucusu PETA’nın Naruto adına Eylül ayında açtığı telif hakkı davasının son duruşması da davanın kendisi kadar ilginç gelişmelere sahne oldu.
Herşey doğa fotoğrafçısı David Slater’ın 2011 yılında gittiği Endonezya yağmur ormanlarında, bir ara sahipsiz bıraktığı fotoğraf makinesinin bir makak maymununun eline geçmesiyle başladı. Makineyle oynayan maymun bu sırada birkaç ‘selfie’sini çekti. Slater, maymunun kendi çektiği ‘selfie’lerden bazılarını internete yükledi. Büyük ilgi gören fotoğraflar, internet ansiklopedisi ‘Wikipedia’nın üçüncü kişilerce paylaşımı serbest olan Wikimedia Commons arşivine girdi. Slater’ın telif hakkı gerekçesiyle itirazına Wikipedia, ‘fotoğrafın bir insan tarafından çekilmemesi sebebiyle telif hakkına konu olamayacağı’ savunmasında bulundu. Ameirkan Telif Hakları dairesi de aynı görüşte olunca Slater itirazını ileri götürememişti.
Tam konu gündemden düştü denilirken bu kez ortaya, Hayvanlara Etik Muamele Savunucuları (PETA) adlı aktivist grup çıktı. PETA, David Slater’ın, maymun Naruto’nun çektiği fotoğrafları kitabında kendi imzasıyla kullanmasının, maymunun telif hakkının ihlali olduğunu savundu. Bu nedenle de Eylül ayında David Slater ve kitabın yayınlayan ‘’Blurb Inc.’’ aleyhine telif hakkı davası açtı. PETA, fotoğrafların tüm telif hakkı gelirinin, Naruto ve ailesi ile yaşam alanlarının ihtiyaçları için harcanacağını belirtiyor.
Davanın son duruşmasında hem Slater hem de Blurb Inc farklı dilekçelerle, davanın reddi talebinde bulundular. ‘Davacı’nın kimliği davayı renkli hale getirmeye yetmezmiş gibi dava süreci de oldukça ilginç ithamlara sahne oluyor.
Bir yayınevi değil, kitabını yayınlamak isteyenlere platform sağlayan bir işletme olan Blurb’ün, davanın reddini talep gerekçeleri, bir maymunun telfi hakkı mücadelesinde beklenecek komiklikte zaten.
Ancak David Slater’ın ‘davanın reddini talep dilekçesi’ bundan çok daha renkliydi.
Dilekçe güçlü girişiyle daha baştan fıkra havası kazanıyor:
‘’Bir maymun, bir hayvan hakları organizasyonu ve bir primatolojist bir gün bir federal mahkemeye girerek bir maymunun iddia olunan telif haklarının ihlal edildiğini savunmuşlar. Bir fıkra gibi görünecek bu şey gerçekten oluyor. Olmamalı.’’
Ve öldürücü hamlesini ‘maymun düşünmez, maymun ne görse onu yapar (monkey see monkey do)’ anlamındaki Amerikan deyimine atıfla yapıyor:
‘’Maymun görür maymun dava eder hukuk için iyi bir şey değil. En azından 9’ncu Bölge Mahkemesi için…’’
Amerikadaki davanın reddi taleplerinde girişten sonraki bölümün adı ‘Relevant Facts (Konuyla İlgili Olgular)’dır. Slater’ın talep dilekçesinde ‘facts’ın sonundaki ‘s’ yok. Çünkü ona göre tek bir olgu var:
Buna rağmen Slater’ın talep dilekçesi iki sayfayı buluyor. Peki neden? Çünkü avukat, dilekçenin önemli bir kısmını PETA’ya sataşmak için kullanmış. Kabul edelim ki etkili salvolar da yapıyor. Peki kim bu avukat?
Tam böyle bir davaya yakışacak biri. Buyrun LinkedIn profili:
‘’LinkedIn profil fotoğrafında Chippendales (erkek striptiz) kılığındaki fotoğrafını kullanan bir avukatı kim neden tutmak ister ki?’’. Biz sormuyoruz. Andrew Dhuey’in kendisi LinkedIn profilinde soruyor ve şu yanıtı veriyor: ‘’Neden olmasın ki? Beni arayın anlatayım’’
Dhuey, profiline genellikle federal mahkemelerde ve Yüksek Mahkemede dilekçeli temyiz davalarına baktığını da belirtiyor ve ekliyor: ‘’Çoğu zaman oynadığım rol, hukukun varolan sınırlarını zorlamaktır.’’
Ancak yine kabul edelim ki, bir maymunun telif hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle açtığı bir dava, erkek striptizci gibi giyinen ve hukukun sınırlarını zorlamakla övünen bir avukat için bile fazla.
Blurb firması ise Slater’ın aksine erkek stripriz gibi giyinen avukat yerine ciddi bir hukuk firmasını kiralamış dava için. Ortaya 16 sayfalık bir talep dilekçesi çıkmış. Elbette maymunun kişiliğinden, yer itibarı ile davanın açılıp açılmayacağına kadar birçok konuyu büyük bir ciddiyetle tartışmışlar. Aslında bu yer konusu sosyal medyada da konuşulan bir konuydu.
An Indonesian monkey doesn’t have to register the copyright before filing suit in the US. Yeah I am part of the problem. #can‘tletitgo
— Mark H. Jaffe (@MarkJKings) August 7, 2014
Hukuk firması, PETA’nın kastettiği Naruto adlı maymunun, selfie çeken maymun olmadığını da savunmasına ekliyor. Çünkü hem kitapta maymunun dişi olduğu belirtiliyor hem de PETA başkanı da 2014 yılındaki konuşmalarında maymunun dişi olduğunu söylüyor. Ancak açılan davada, ‘davacının’ cinsiyeti ‘erkek’ olarak kaydedilmiş.
Ancak PETA, başkanlarının 2014’teki konuşmayı yaptığında henüz selfie’sini çeken maymunun Naruto olduğunu bilmediklerini, bunu sonradan öğrendiklerini ekliyor. Grup, 2008’de doğan Naruto’yu doğduğu günden beri araştırma takibinde tutuyor.
İki davalının, davanın reddi talepleri 6 Ocak 2016 günkü duruşmada değerlendirilecek.
Follow @amerikabulteni