AMERİKA BÜLTENİ (29 Ocak 2018)
Süper Ay üçlemesinin üçüncüsü 31 Ocak akşamı yaşanacak. Ama bu kez Ay, 1866 yılından beri yapmadığı bir şeyi yapacak; “Kanlı ay” , “Mavi ay” ve “Süper ay” fenomenlerinin üçüne birden aynı gecede tanık olma şansı verecek. Kuzey Amerika, Doğu Asya ve Pasifik sakinleri bu tarihi şöleni görebilecek.
Süper Ay (Super Moon) nedir?
Ay’ın dünyaya en yakın konumundayken oluşan dolunaylara ‘Süper Ay’ deniyor. Ancak bilim literatüründe bu olayın bilimsel adı “perigee full moon (YerBeri Dolunayı)”. Ay’ın dünyaya en yakın olduğu noktaya ‘perigee (yerberi)’ deniyor.
Süper Dolunay sırasında Ay, diğer zamanlardaki dolunaylardan yüzde 14 daha büyük görünüyor. Yılda 4-6 kez gerçekleşiyor bu olay.
31 Ocak gecesi gerçekleşecek ‘Süper Ay’, yıl içindekilerin en büyüğü olacak. Çünkü Ay dünyamıza 356,565 kilometre yakınlıkta olacak. Ay’ın Dünyadan ortalama uzaklığı ise 384 bin kilometre. Peki neden ‘Supermoon Trilogy (Süper Ay Üçlemesi)’ deniyor?
Yaklaşık 2 aylık sürede art arda gerçekleşen üç Dolunay’ın da süper dolunay şeklinde olmasından dolayı Süper Ay Üçlemesi deniyor. Süper Ay serisinin ilki 3 Aralık 2017’de gerçekleşti. 1 Ocak günü yıla yeni bir Süper Ay ile başlayan gezegenimiz Ocak ayı bitmeden yeni bir Süper Ay daha yaşayacak. Aynı ayda iki dolunay ise bizi ‘Mavi Ay’ konusuna getiriyor.
Mavi Ay (Blue Moon) nedir?
Güneş takvimine göre bir ayda iki kez tam dolunay yaşanıyorsa, buna İngilizce konuşulan ülkelerde ‘blue moon (mavi ay)’ deniyor. Her iki buçuk yılda bir gerçekleşiyor ve o yıl 12 kez değil de 13 kez dolunaya şahit oluyoruz. Her mevsimde 3 dolunay varken o yıl bir mevsimde 4 dolunaya tanık oluyoruz. Ancak ‘Mavi Ay’ tabirinin dolunayın bürüneceği renkle bir ilgisi yok. ‘Mavi ay’ tabiri İngilizce’deki bir galat-ı meşhurun birebir tercümesinden kaynaklanan bir yanlış algı.
Geçmişte ekstra dolunay, Hristiyanların, Paskalya öncesindeki oruç mevsimi Lent’in süresini belirlediği dönemde meydana gelirse, oruç süresini uzatmaya sebep olabileceğinden dolayı ‘aldatan ay’ anlamında ‘belewe moon’ tabirini kullanılırmış. Günlük dilde artık kullanılmayan ‘belewe’ sözcüğü, halk dilinde zamanla ‘blue’ şeklinde söylenmeye başlanmış.
Ocak ayı, 1’inde ve 31’inde iki ayrı dolunaya sahne olunca ikincisi ‘Mavi Ay’ olarak adlandırılıyor.
Ancak Ay’ın 31 Ocak akşamı neden olacakları bununla sınırlı değil. O gece bu yılki iki tam ay tutulmasından biri (diğeri 27 Temmuz) de yaşanacak. Bu da bizi ‘Kanlı Ay’ konusuna getiriyor.
Kanlı Ay (Blood Moon) nedir?
Tam Ay Tutulması sırasında dünyanın gölgesi Ay’ın üzerine düştüğünde, Güneş ışıkları Dünyanın atmosferinden geçerek Ay’a ulaşıyor. Ay’ın rengi kızıla çaldığı için halk dilinde ‘Kanlı Ay’ deniyor. Bilimsel literatürde bu şekilde adlandırılmıyor. 28 Eylül’de son 17 aydaki dördüncü kanlı aya tanık olacağız. Nisan ayındaki son ‘kanlı ay’da, Ay’ın kuzey kutbu daha aydınlıktı. Bu sefer ise güney kutbu geri kalanına göre daha aydınlık olacak.
ABD’de nerelerden saat kaçta görülecek?
Kuzey Amerika’da en şanslı olanlar Batı yakasına yaşayanlar. Doğu yakasında erken kalkanlar da kısmen tanık olabilecek. Şölen, 31 Aralık Çarşamba günü New York saati ile sabat saat 05:30’da başlayacak. Ancak Ay’ın kızıllaşmaya başlanması 06:45’ten itibaren gözlemlenebilecek. Sorun şu ki Ay’ın batmasına sadece yarım saat kaldığı için New York ve DC sakinleri ufka yakın Ay’ı görebilmek için yüksek yerlere veya şehirden uzak yerlere gitmek zorunda.
California sakinleri ise Ay tutulmasını başından sonuna net şekilde gözlemleyebilecek. Tutulma gece Pasifik Saati ile Ay’ın dünyanın gölgesine girmesi 03:48’de başlayacak ve 04:51’de tam tutulma başlayacak. En iyi görüntü ise 05:00 sonrasındaki dakikalarda elde edilecek.
Dünyanın diğer yerleri?
Avustralya ve Yeni Zelanda’dan Doğu Rusya ve Ortadoğu’ya kadar uzayan coğrafya ise Ay Tutulmasını, Ay’ın doğuşu saatlerinde gözlemleyebilecek.
Japonya’da Ay Tutulması 31 Ocak Çarşamba akşamı 21:51’de başlayacak. Saat 23:00’a kadar gözlemlenebilecek. 116 derece güneydoğu istikamateinde gökyüzüne 56 derece açıyla bakmak yetecek.
Türkiye’de Ay tutulmasının son aşamaları, 31 Ocak Çarşamba akşamı yerel saatle 19:08’den itibaren gözlemlenebilecek. Ancak, Ay henüz ufka yakın olduğu için Doğu-Kuzeydoğu yönünde ufku görebileceğiniz bir yerde olmanız gerek. Ay Tutulmasının son aşamasını kaçırsanız bile, Süper Ay ve Mavi Ay tanıklığı için akşamın özellikle de ilk yarısında gökyüzüne bakmanız yeter.
AMERİKA BÜLTENİ‘ni Twitter‘dan ve Facebook‘tan takip edebilirsiniz