AMERİKA BÜLTENİ (30 Ekim 2018)
ABD Anayasasının 14. ek maddesi, ABD vatandaşı olmayanların bile ABD sınırları içinde doğan çocuklarının Amerikan vatandaşı olmasını garanti altına alıyor. ABD başkanı Donald Trump, bu anayasal hakkı, bir başkanlık kararnamesi ile hükümsüz hale getirmeyi planladığını açıkladı. Trump’ın bir anayasal konuyu, başkanlık kararnamesi ile düzenleme girişiminin, ABD’de yeni bir anayasal krize neden olması bekleniyor. Trump, HBO kanalında Pazar günü yayınlanacak röportajında, ‘’Bana her zaman bunun sadece anayasa değişikliği ile mümkün olabileceği söylendi ama bunun için anayasa değişikliğine gerek yok’’ diye konuştu.
ABD’nin 14’ncü ek maddesinin ilgili giriş cümlesi şöyle:
‘’Birleşik Devletlerde doğmuş veya Birleşik Devletler uyruğuna sonradan geçmiş, ve Birleşik Devletler yargısal yetkisine tabi olan herkes, Birleşik Devletler’in ve ikamet etmekte oldukları eyaletin vatandaşıdır.’’
ABD Anayasasının bu hükmü, vatandaşlığı kana değil de toprağa bağlayan ‘jus soli’ konseptine dayanıyor. Bu anayasal ilke gereği, anne babası Amerika’da kaçak olarak blunuyorsa bile Amerikan sınırları içinde doğan çocuklar vatandaş sayılıyor.
Trump’ın göçmenlik tartışmasının en hassas başlıklarından biri olan konuyu, Kongre seçimlerine bir haftadan az süre kala gündeme getirmesi, seçimi tamamen göçmenlik konusunda bir referanduma dönüştürme stratejisinin parçası olarak görülüyor.
14’ncü ek madde, Yüksek Mahkeme’nin özgürleşen kölelerin ABD vatandaşı olamayacağına hükmettiği Dred Scott içtihadını yürürlükten kaldırmak için İç Savaş’tan hemen sonra 1868’de yapılan değişiklikle ABD Anayasasına girdi. Maddenin özellikle de, ‘Birleşik Devletler yetkisine tabi olan herkes’ kısmından dolayı kastı 100 yılı aşkın süredir tartışmalara neden oluyor.
Anayasa hukukçularına göre maddenin yürürlükten kaldırılması sadece Kongre tarafından bir anayasa değişikliği ile mümkün. Veya, ABD Yüksek Mahkemesinin, son yüzyılda değişik zamanlarda verdiği içtihat kararlarının aksine, bu imkandan sadece ABD’de yasal olarak bulunan göçmenlerin yararlanabileceği içtihadı oluşturması ile…
Donald Trump’a göre ise bunu bir ‘başkan kararnamesi (executive order)’ ile yapmak mümkün. Trump, ABD’nin dünyada, dışarıdan birinin gelip de burada bir çocuk doğurması halinde çocuğunun otomatik olarak vatandaş olduğu tek ülke olduğunu iddia edip, ‘bu çok saçma’ diye konuştu. Ancak, dünyada, ABD’nin güney ve kuzey komşuları da dahil 30 ülkede daha doğumla vatandaşlık kazanılabiliyor. Avrupa ülkelerinin tamamında ise jus sanguinis konsepti geçerli. Yani, doğan çocuğun vatandaş olabilmesi için bir vatandaşın çocuğu olması gerek.
Trump, Beyaz Saray hukuk dairesi ile konuyu görüştüğünü ve başkanlık kararnamesi ile bunun ortadan kaldırılabileceğini söyleyerek, bunu yakında yapacağını kaydetti. Trump’ın açıklamalarının medyaya yansımasından sonra tepki dalgası da gecikmedi.
Partiler üstü bir çatı kurumu olan Göçmen Araştırmaları Merkezi başkanı Mark Krikorian yaptığı açıklamada, böylesi bir girişimin anayasallığının, mahkemede bir hukuk savaşına konu olmasının kaçınılmaz olacağını kaydetti. Krikorian Twitter’dan yaptığı açıklamada, Trump dediğini yaparsa konunun mahkemeye taşınacağını ve nihayetinde Yüksek Mahkemenin önüne geleceğini belirterek, Yüksek Mahkeme’nin ‘Birleşik Devletler yetkisine tabi olan herkes’ kısmının ne anlama geldiğine karar vereceğini kaydetti.