AMERİKA BÜLTENİ (3 Mart 2020)
Demokrat Partinin 3 Kasım 2020 ABD başkanlık seçiminde Trump’a karşı çıkaracağı isim konusunda adaylık mücadelesinde bugün oldukça kritik bir gün.
Bugün 14 eyalet ile yurt dışında yaşayan Demokrat seçmenler ve Amerikan Samoa’sında önseçim için milyonlar sandıklara gidecek. Bir adayın, Demokrat Partinin Temmuz ayında başkanı resmen belirleyecek kurultayında partinin ABD başkan adayı seçilmek için en az 1991 delege oyu sahibi olması gerekiyor. Partideki adaylık yarışında şu anda Bernie Sanders 60 delege oyu ile önde. ABD eski başkan yardımcısı Joe Biden ise Cumartesi günkü South Carolina zaferi ile 54 delege oyuna ulaşarak yeniden en iddialı isimlerden birine dönüştü. Biden, bugün Sanders’ın arkasında kalsa bile yakın bir oyla ikinciliği de stratejik başarı hedefi olarak belirlemiş durumda.
Bugün gözlerin alacağı oy üzerinde olacağı bir diğer kritik isim ise New York eski belediye başkanı Michael Bloomberg. İlk dört eyaleti pas geçen Bloomberg’in, yarım milyar doları bulan muazzam bütçeli seçim kampanyasının Süper Salı eyaletlerinin seçmenlerinden alacağı karşılık, seçim geri kalanında iddialı bir aday olup olmayacağını gösterecek. Bloomberg’in tek hedefi Biden’ı geçerek, Sanders’ın rakibinin kendisi olduğunu göstermek. Super Salı, partinin sol kanadının bir diğer adayı olan Elizabeth Warren’ın da yarışta kalıp kalmayacağını gösterecek. Warren’ın yarışta kalması için memleketi Massachusetts’ı mutlaka kazanması gerekiyor.
İşte sadece ABD iç politikası açısından son yılların en kritik önseçim günlerinden biri olan bugünle ilgili bilmeniz gerekenler:
Süper Salı nedir?
ABD’de partilerin başkan adayları, her eyalette yapılan önseçimler sonucunda yeterli delege kazanmakla belirleniyor. Her eyalet kendi önseçim gününü kendisi belirliyor. Adalık yarışında önseçim maratonu genellikle başkanlık seçiminin yapılacağı Ocak veya Şubat ayında başlayıp, Haziran ayında sona eriyor. Her iki parti de, Şubat ayı sonuna kadar sadece dört eyalette önseçime izin veriyor. Iowa, New Hampshire, Nevada ve South Carolina eyaletlerindeki önseçimlerden sonra, genellikle Mart ayının ilk Salı gününde birçok eyalet aynı günde seçim yapınca oldukça fazla delege oyu seçime konu oluyor. Bu nedenle de 10 civarında eyaletin aynı gün seçim yaptığı bu Salı gününe Amerikan politik literatüründe ‘Süper Salı’ deniyor.
Gelenek, 1988 önseçim maratonunda güney eyaletlerinin, Iowa ve New Hampshire’ın kazandığı önemi aşındırıp, kendilerini de seçimde belirleyici hale getirmek için topluca önseçim yapma kararı ile doğdu. 2000’li yıllarda Süper Salı, başka bölgelerin eyaletlerinin de katılması nedeniyle güney eyaletlerine özgü olmaktan çıktı.
Bu yıl ki Süper Salı’yı daha kritik hale getiren ise, California, Texas gibi delege oyu zengini eyaletlerin de önseçimlerini 3 Mart gününe alması oldu.
Bugün kaç delege oyu için önseçim yapılacak?
13 Temmuz’da Wisconsin eyaletinin Milwaukee kentinde yapılacak Demokrat Parti Başkanlık Kurultayında başkan seçilmek için en az 1991 delege oyu kazanmak gerekiyor. Bugünkü önseçimlerde toplam 1357 delege oyu sahibini bulacak. İlk dört eyalette belirlenen 155 delege oyu da dahil edildiğinde bugün sonunda kurultay delegelerinin yüzde 40’ı için oy kullanılmış olacak.
Bugün önseçim olacak eyaletler ve toplam delege oyları:
California, 415 delege oyu
Texas, 228 delege oyu
North Carolina, 110 delege oyu
Virginia, 99 delege oyu
Massachusetts, 91 delege oyu
Minnesota, 75 delege oyu
Colorado, 67 delege oyu
Tennessee, 64 delege oyu
Alabama, 52 delege oyu
Oklahoma, 37 delege oyu
Arkansas, 31 delege oyu
Utah, 29 delege oyu
Maine, 24 delege oyu
Vermont, 16 delege oyu
Yurt dışında yaşayan Demokrat seçmenler, 13 delege oyu
Amerikan Samoa, 6 delege oyu
Süper Salı öncesi hangi adayın kaç delegesi var?
Demokrat Parti:
Bernie Sanders: 60
Joe Biden: 54
Pete Buttigieg: 26
Elizabeth Warren: 8
Amy Klobuchar: 7
Cumhuriyetçi Partide ise Donald Trump, Süper Salı’ya oldukça rahat giriyor. Trump’a karşı ciddi bir rakip çıkmadı. İlk dört eyaletteki toplam 87 delege oyunun 86’sını Trump kazanırken, Massachusetts eski valisi Bill Weld’in sadece tek bir delege oyu bulunuyor.
Yüzde 15 kuralı nedir?
Süper Salı’nın Demokrat Partideki yarışta en önemli faktörlerinden biri de 1988 önseçim yarışından beri uygulanan yüzde 15 barajı olacak. Yani, bugün bir aday adayının bir eyalet genelinde veya seçim bölgesi genelinde tek bir delege bile kazanabilmesi için yüzde 15 barajını geçmesi gerek. Bu, partinin önde giden adaylarını daha da güçlendiren, fazla iddiası kalmayan aday adaylarını ise yarıştan çekilmeye zorlayan bir uygulama.
68 yıl sonra ilk çekişmeli kurultay olabilir
‘Contested Convention (Çekişmeli Kurultay) nedir ve neden bu yıl gündemde?
Partilerin önseçim maratonlarının sona erdiği Haziran ayına kadar genellikle bir aday adayı kurultayda salt çoğunluğu sağlayacak delege oyuna (1991 oy) ulaşıyor. Böylece kurultayda oylama sadece bir resmi formaliteye dönüşüyor. Ancak, Bernie Sanders’ın bugün açık bir zafer kazanamaması halinde, hiçbir adayın önseçim maratonu sonunda 1991 delege oyuna ulaşamama olasılığı oldukça güçlü hale gelecek.
Bu da, 1952 önseçim yarışından beri ilk kez Demokrat Partinin bir ‘çekişmeli kurultay’ yaşama olasılığını güçlendiriyor. Amerikan politik literatüründe buna ‘brokered convention‘ da deniyor.
Bernie Sanders, bu olasılığa itiraz ediyor ve eyaletlerdeki önseçim bittiğinde hiçbir aday salt çoğunluğa ulaşamamış olsa bile diğer bütün aday adaylarının, birinci sırada yer alan aday lehine çekilmesi gerektiğini savunuyor. Ona göre adayın kim olacağına kurultayda karar verilmesi, seçmen iradesinin ihlali.
Joe Biden ise, böylesi bir durumda, adaylıktan çekilmeyeceğini belirterek hiçbir aday salt çoğunluğu sağlamazsa yarışı ‘çekişmeli kurultaya’ gireceğini ilan etti: ‘’Kurallar baştan belli. Herkes bu kuralları bilerek aday oluyor ve oyun içinde kurallar değişmez.’’
Bernie Sanders neden ‘seçimli kurultayı’ riskli görüyor?
Demokrat Partinin başkan adayını resmen belirleyen kurultayında oy kullanacak delegelerin tamamı eyaletlerde belirlenenlerden oluşmuyor. Parti Genel Merkezince ‘delege oyu’ baştan tanınan 700’ün üzerinde isim daha var. Bunlara, eyaletlerdeki önseçimler sonucu belirlenmedikleri için ‘süper delege’ deniyor. Bu süper delegeler, Demokrat Partili milletvekili ve senatörler, eyalet valileri, bazı belediye başkanları, partinin ulusal komite yöneticileri ile Obama, Clinton gibi parti açısından önemli 20 kadar isimden oluşuyor.
‘Demokrat Partinin müesses nizamı’ nitelemesinin öznesi olan bu delege grubunun tamamına yakınının Bernie Sanders’a hiç sempati duymadığı sır değil. Bu da, Bernie Sanders’ı, uzun yıllardır, adaylığını eyalet önseçimlerinde salt çoğunluğa yetecek delege kazanmaya mecbur ilk aday haline getiriyor. Ancak Sanders’ın yarış sonunda birinci olmasına rağmen salt çoğunluğa ulaşamaması ve adayın belirlenmesinin kurultaya kalması, ‘seçmen iradesi – partinin etkili odaklarının iradesi‘ tartışmasını daha da derinleştirecek. Kurultayda zaferi kim kazanırsa kazansın, bu tartışmalı zaferin sahibi, genel seçimde Trump’a karşı oldukça dezavantajlı çıkacak.
Bugün sonuçlar kaçta belli olacak?
Her eyalette sandıkların kapanma saati farklı. İlk kapanacak sandıklar, New York saati ile 19:00’da (İstanbul saati ile Çarşamba sabahı 03.00) Virginia ve Vermont eyaletinde. Bir çok eyalette sonuçların sandıkların kapanmasından sonra en fazla 1 saat içinde belli olması bekleniyor. Bugünkü seçimin en önemli eyaleti olan California hariç. California, sandık sayımını oldukça ağırdan ve titiz yapmasıyla ünlü. Bu eyalette kesin sonuçların alınması 1 ayı bulabilir.
Hazırlayan: Cemal Tunçdemir
AMERİKA BÜLTENİ‘ni Twitter‘dan ve Facebook‘tan takip edebilirsiniz