Cemal Tunçdemir
Amerikan İngilizcesinde popüler ‘dude (ahbap)’ hitabının kökeni ile ilgili temel bilgiler epeydir biliniyordu. 1800’li yılların ikinci yarısında, son modayı takip etme takıntılı genç erkekler için kullanılan bir argo ifade olarak kullanımı yaygınlaştı. Bir süre de ‘bilgisiz ve budala şehir erkekleri’ için kullanılır olduktan sonra, tasasız rahat erkekler arasında bir hitaba dönüştü. 1960’lı yıllardan itibaren ise argo bir tabir olmaktan hızla uzaklaşarak, ‘guy’ ve ‘fella’nın yerini almaya başladı. Her ne kadar, kadınlar için ‘dudette’ ve ‘dudess’ şeklinde versiyonları üretildiyse de günümüzde ‘dude’ her iki cins için de kullanılabilmekte.
Peki bu kelime ile ilgili neyi bilmiyorduk? Missouri Bilim ve Teknoloji Üniversitesi yayını Comments on Etymology’den Barry Popik ve Gerald Cohen, nerdeyse 10 yıl boyunca 19’ncu yüzyıl gazetelerinin sayfalarında ‘dude’ kelimesinin izini sürerek doğuşunu ve yayılışının kaynağını aradılar. Bu akıllara zarar gayretin tam 129 sayfalık sonucu Comments on Etymology’nin Ekim-Kasım 2013 sayısında yayınlandı(Internet sitesi olmadığı için link veremiyoruz). Bizi araştırmadan haberdar edense, ‘Ok’ üzerine koskoca bir kitap yazabilecek kadar bu tür çılgınlıklara açık bir başka isim, Allan Metcalf.
Metcalf, iki araştırmacının, onlarca gazetenin 19’ncu yüzyıl sayfalarında yaptıkları taramalar sonunda kelimenin İngilizce’ye ilk kez 1883 yılının ilk yarısında girdiğini tespit ettiklerini aktarıyor.
Kelimenin kaynağı kesin: ‘doodle’. Efsane Amerikan yurtseverlik şarkısı “Yankee Doodle Dandy“deki anlamıyla.
Yankee Doodle went to town
Riding on a pony;
He stuck a feather in his hat,
And called it macaroni
Şarkıda hafiften alay edildiği gibi, Avrupa’daki süslü erkek kıyafeti modasını taklit etmek isteyen genç Yankee’ler, şapkalarına tüy yerleştiriyordu. Dış görünümüne çok özenen erkeklere ‘dandy’ deniyor. ‘Doodle’ bir anlamıyla da müsvette demek.
Gazete arşivlerine göre ilk defa 1883 yılında, New York şehrinde, dış görünümüne komik olacak derecede çok özenen erkeklere ‘doodle’dan ilhamla ‘doods’ ifadesi kullanılmaya başlanmış. Çok geçmeden ifadenin ‘dudes’ şeklinde telaffuzu norm haline gelmiş.
1880’li yıllardaki gazete anlatımlarından birinde ‘dude’ şu şekilde tasvir edilmiş:
‘’Bir haftalık bıyık, sigara, 13 düğmeli yelek, yuvarlak kenarlı uzun şapka, göğüsten geçen iki cep saati zinciri, tembel aksanlı konuşma tarzı’’
Bir haftalık sakal bıyık, yelek, havalı şapka, elbisenin bir yerinden çıkıp bir yerine giren zincir, tembel aksan mı? E bu bildiğin ‘hipster’…
130’ncu yaşın kutlu olsun ‘dude’.