AMERİKA BÜLTENİ (1 Mart 2016)
Follow @amerikabulteni
ABD başkan adaylığı yarışında bugün en kritik günlerden biri. Önseçim maratonlarının olduğu yıllarda, bir günde en fazla eyalette önseçim yapılan güne Amerikan kamuoyunda ‘Süper Salı’ deniyor. Bu başkanlık önseçim maratonunun Süper Salı’sı ise bugün.
Bugün 12 eyalet ve bir bağlı bölgede birden önseçimler yapılacak. İşte yeni başlayanlar için Süper Salı ile ilgili merak edilen bütün sorular ve yanıtları:
Bugün hangi eyaletlerde önseçim var?
Alabama, Arkansas, Georgia, Massachusetts, Minnesota, Oklahoma, Tennessee, Texas, Vermont ve Virginia eyaletlerinde hem Demokrat Partinin hem de Cumhuriyetçi Partinin önseçimleri var.
Alaska eyaletinde Cumhuriyetçi Partinin, Colorado eyaletinde ise Demokrat Partinin ‘caucus’ yöntemli önseçimi var. Ayrıca ülkenin bağlı bölgelerinden Samoa Adalarında, Demokrat Parti önseçimi yapılacak. (Bilgi Notu: ABD’nin Samoa, Guam, Porto Rico gibi bağlı bölgeleri, partilerin adaylık önseçim yarışında oy kullanabiliyor ama başkanlık seçiminde oy kullanamıyorlar.)
Sonuçları öğrenme açısından bugün en kritik saatler hangisi?
Her eyalet, sandıkların kapanış saatini kendisi belirliyor. Alabama, Georgia, Vermont ve Virginia’da saat 19:00’da (New York saati ile) sandıklar kapanacak. Massachusetts, Oklahoma ve Tennessee’de ise onlardan bir saat sonra saat 20:00’de… Bugünkü yarışın en büyük eyaleti Texas’ta çoğu sandık 20:00’de kapanacak. Ancak eyaletin batısındaki birkaç bölgede sandıklar 1 saat sonra kapanacak. Arkansas eyaletinde ise sandıkların kapanış saati 20:30.
Minnesota ‘caucus’ı saat 20:00’de başlayacak, Alaska’nınki ise gece yarısına doğru…
Bazı Amerikan gazetelerinin kullandığı “SEC Primary” tabiri nedir?
Aslında bu tabir ABD’nin güney eyaletlerinde kullanılıyor. Birçok önde gelen güney üniversitesinden sporcuların yarışacağı Southeastern Conference (SEC) spor etkinliği de bugün yapılıyor. O nedenle bugün önseçime sahne olacak güney eyaletleri Alabama, Arkansas, Georgia, Tennessee ve Texas’ta, bugünkü önseçime bu etkinliğe de atıfla ‘SEC Primary’ de deniyor.
Süper Salı’da toplam kaç delege oyu için seçim yapılacak?
Cumhuriyetçi Partide 661 ve Demokrat Partide 865 delege oyu için sandığa gidilecek.
Partilerin ülke genelinde toplam kaçar delege oyu var?
Cumhuriyetçi Partide toplam 2472 ve Demokrat Partide 4765 delege oyu var. Yani Cumhuriyetçi Partide aday olmak isteyen kişi en az 1237 delegeye ve Demokrat Partide ise 2383 delege oyuna ulaşmak zorunda.
Halen adayların kaçar delegesi var?
Cumhuriyetçi Parti:
Trump: 82
Rubio: 16
Cruz: 17
Demokrat Parti: (süper delegeler dahil değil)
Clinton: 91
Sanders: 65
Süper Salı’da delege oyu dağılımı nasıl belirlenecek?
Her iki partide geçerli kurala göre 15 Mart’tan önce önseçim yapan hiçbir eyalette ‘birinci gelen hepsini alır (winner takes all)’ kuralı uygulanamıyor. Yani, Süper Salı eyaletlerinin tamamında delegeler adaylara değişik şekillerde bölünerek gidecek. Bazı eyaletlerde her aday, o eyaletin önseçiminde aldığı oranında eyaletin delege oyu toplamından payını alacak. Bazı eyaletlerde ise delege kazanabilmek için minumun oy barajı sistemi uygulandığı için ‘kazanan delegenin çok büyük bölümünü alır’ durumu oluşacak.
Süper Salı geleneği nasıl başladı?
En belirgin şekilde 1988 seçiminde ortaya çıktı. Güney eyaletleri Demokratları, önseçimlerini aynı günde yapmaya karar vererek, güneyin partinin adayının belirlenmesindeki ağırlığını artırmaya karar vermesiyle başladı. Parti yönetimleri ise, tek tek eyaletlerde önseçimin adayların bölgesel çalışmaya yönlendireceğini görerek, ülke geneli kampanya yapmalarını teşvik için Süper Salı’ya izin verdi.
Son Süper Salı’lar ne ölçüde belirleyici oldu?
Cumhuriyetçi Partide son olarak 2012 yılı önseçiminin Süper Salısında büyük başarı sağlayan Mitt Romney, adaylığını gayri resmi olarak ilan etmiş oldu ve önseçim yarışının erken bitmesine yol açtı.
Demokrat Partinin son Süper Salısının yapıldığı 2008’de ise o gün hem Hillary Clinton hem de Barack Obama, ortaya çıkan kaotik tabloya dayanarak günün kazananı olduklarını ilan ettiler. Önseçim yarışı Haziran’a kadar sürdü. Demokratlarda Başkan Obama, 2012’de ciddi bir rakibi olmadan fiili tek adaydı.
Süper Salı’nın diğer önseçim günlerinden farkı ne?
Önseçim yarışı boyunca başka hiçbir günde Süper Salı’daki kadar toplam delege sayısı masada değil. Süper Salı kadar bir adaya, adaylık ihtimali hakkında kesin bir fikir verebilecek gün yok. Süper Salı ile beraber önseçim, yerel bir yarış olmaktan çıkıp ulusal bir nitelik kazanıyor ve bu ölçekte mücadele edebilecek adaylar kalıyor.
Haftasonunda 7 eyalette daha önseçim yapılacak. Ancak 7 Mart’tan sonra önseçimler seyrelmeye başlayacak. Bundan dolayı birçok aday adayı için kapasitesini en net görebileceği gün bugün.
Bugün sonunda yarıştan çekilen olur mu?
Demokrat Partide Sanders – Clinton mücadelesinin bugünden sonra da sürmesi bekleniyor. Sanders’in kampanyası, Clinton bugün bütün önseçimleri bile kazansa henüz ülkedeki toplam delege sayısının salt çoğunluğunu kazanmaktan çok uzak olduğunu ve iki adaylı yarışta herşeyin mümkün olabileceğini savunuyor. Bu nedenle de bugünlerde canlarını en çok sıkan soru: Sanders Süper Salı’da ağır bir yenilgi olması durumunda adaylıktan çekilecek mi?
Bernie Sanders cephesi, en azından 5 eyalete yoğun şekilde yüklendi ve Süper Salı’yı ‘yarı yarıya’ bitirmeyi hedefliyor. Bugün kesin kazanacakları eyalet Sanders’in memleketi Vermont. Colorado, Minnesota, Massachusetts ve Oklahoma’da da oldukça iddialılar. Bir veya ikisini net şekilde kazanmaları bile iddialarını sürdürmelerine yetecek. Hillary Clinton cephesi ise Demokrat tabanı kayda değer oranda siyahlardan oluşan Alabama, Arkansas, Georgia, Tennessee ve Texas eyaletlerinde rahat görünüyor. Ve bugün herkesin merak ettiği şey, Hillary Clinton’ın bu eyaletler ile Virginia’da ne kadarlık farkla kazanacağı. Eğer bu eyaletleri de South Carolina’daki gibi yüzde 50’ye yakın farklarla kazanırsa, Sanders için adaylık yolu çok ama çok zorlaşacak.
Cumhuriyetçilerde ise Ohio Valisi John Kasich ve Ben Carson bugün de hiçbir varlık gösteremezlerse, çekilmezlerse bile artık ciddiye alınmayacaklar. Bugünden sonra partideki yarış Cruz, Rubio ve Trump arasında üçlü bir yarışa dönüşme ihtimali yüksek. Trump’ın karşısında ikili rakip olduğu sürece ise Trump’ın toplam delege sayısı ile diğer adayların delege sayısı arasındaki uçurum da daha da büyüyecek.
Cumhuriyetçilerde en dikkat çeken yarış hangi eyalette?
Bugün en fazla bakılacak eyalet Texas olacak. Birkaç ay önce Ted Cruz’un, senatörü olduğu memleketinde yüzde 50’den fazla oyla kazanacağına kesin gözüyle bakılıyordu. Bugün ise kendi memleketinde Trump’a yenilip yenilmeyeceği şüpheli. Yine de son anketler Cruz’un birinci sırada olduğunu gösteriyor. Ancak eyaletin 155 delegesinin çoğunu, eyalet genelinde yüzde 20’yi geçen diğer aday veya adaylarla paylaşmak durumunda kalacak. Ted Cruz kazanırsa, iddiasını sürdürecek ve bu Trump’ı durdurmak isteyenler için kötü haber.
Trump’ın diğer güney eyaletlerindeki performansı da bir başka merak edilen konu. Müslüman karşıtı söyleminden sonra Ku Klux Klan’ı kınamayı reddetmesi de ona bugün ‘güney’de sıradışı bir zafer olarak dönebilir.
Süper Salı’dan sonraki ilk önseçimler ne zaman?
5 Mart Cumartesi günü, hem Demokrat hem de Cumhuriyetçi Partide Kansas’ta ‘caucus’ yöntemli ve Louisiana’da ‘primary’ yöntemli önseçim olacak. Aynı gün Demokratlar Nebraska’da sandık başına giderken Cumhuriyetçiler ise Kentucky ve Maine eyaletlerinde yarışacak. 6 Mart Pazar günü ise Demokratların Maine eyaleti önseçimi yapılacak.
Follow @amerikabulteni