AMERİKA BÜLTENİ (13 Mart 2021)
Amazonlardaki Juma kabilesinin yaşayan son yetişkin erkeği ve Juma dilinde konuşan son kişi olan Aruká Juma‘nın yakalandığı Kovid19 hastalığı nedeniyle Şubat ayında öldüğü öğrenildi. Juma’nın üç kızı da Uru Eu Wau Wau kabilesinden evlendi. 1700’lü yıllarda 15 bin üyesi olan Juma’ların nüfusu, Avrupa kökenli kereste, kauçuk ve maden tüccarlarının katliamlarıyla 1943’te 100’e kadar gerilemişti. 1964’teki toplu katliam sonrası ise 6’ya düşmüştü.
Bir çok Amazon yerlisi gibi soyadı olarak kabile adını kullanan Aruka Juma, 1999’da kayınbiraderi ölünce, Juma halkının hayattaki son yetişkin erkeği olarak kalmıştı. Portekizce bilmeyen Aruka Juma, Juma dilini akıcı şekilde konuşabilen son insandı. Onun ölümü, Juma halkının dili ile beraber bir çok geleceğinin de yok olması anlamına geliyor. Juma’nın karısı Mborehá ise 1996 yılında yaşamını yitirmişti.
1998 yılında Brezilya hükümeti Juma ve ailesini, Juma kültürünü koruma iddiasıyla, Rondonia eyaletinde yaşayan yerli ulusu Uru Eu Wau Wau’ların bölgesine nakletmişti. Ancak, bunun, kendisini ve ailesini Juma halkının toprağından koparma amaçlı olduğuna inanan Juma yaklaşık 14 yıl süren bir hukuk mücadelesinden sonra topraklarına geri dönmüştü.
Erkek çocuğu olmayan Juma’nın üç kızı da bu 14 yıl içinde Uru Eu Wau Wau kabilesi üyesi erkeklerle evlendi. Sadece Portekizce konuşan torunlarının okula devam edebilmek için Rondonia’da kalmaları, dilini ve kültürünü torunlarına öğretemeyeceği için Juma’yı en çok üzen şeylerden biri oldu. 2016 yılında kendisini ziyaret eden Amazon gazetecisi Gabriel Uchida’ya, ”Bugünlerde dünyada kendimi çok yalnız hissediyorum. Sürekli kalabalık olduğumuz çocukluk günlerimin hatıralarında yaşıyorum” diye konuşacaktı.
1930’larda Amazon yağmur ormanları içinde Açuá Nehri kıyısındaki köylerinde dünyaya gelen Juma’nın babası Aguir Juma annesi Borea Juma, oğullarının yüzüne genç yaşında kabile geleceği olarak, ‘savaşçı dövmesi’ yaptırmıştı.
Juma’dan geriye ilk eşinden kızları Mandeí, Maitá ve Borehá ile ikinci eşinden kızı Juvy’nin yanı sıra 14 de torun kaldı. Juma halkını yaşatmak isteyen bazı torunları, soyadlarındaki Uru Eu Wau Wau kabile adının önüne Juma da eklediler. Sosyal Antropologlar, bunun, ataerkil Amazon kabileleri için çok nadir ve radikal bir tercih olduğuna dikkat çekiyorlar.