AMERİKA BÜLTENİ (14 Aralık 2022)
ABD Senatosunun ardından Temsilciler Meclisi de ABD Yüksek Mahkemesinin eski başkanlarından Roger Taney’nin büstünün Kongre binasından kaldırılmasını kabul etti. 1836-1864 yılları arasında Yüksek Mahkeme başkanı olan Roger Taney, Yüksek Mahkemenin tarihindeki en ırkçı kararlardan birinin mimarıydı. Mahkemenin 1857 yılında “Dred Scott. Sandford” davasında verdiği karar, kölelik kutuplaşmasını derinleştirmiş ve 4 yıl sonra başlayacak ABD İç Savaşına gidecek yolu açmıştı.
Köleliğin hala yasal olduğu Missouri eyaletinde Dred Scott adlı köle, sahibi ile birlikte köleliğin yasadışı olduğu Illionis ve Wisconsin eyaletlerine seyahat etmişti. Missouri’ye döndükten sonra, açtığı davada, köleliğin yasak olduğu eyaletlere girdiği anda yasal olarak ‘bir başka insanın eşyası olmaktan’ çıktığını ve özgür insana dönüştüğünü savunan Scott, Missouri’ye döndüklerinde yeniden köle yapılamayacağına hükmedilmesini talep etmişti. Son sahibi John Sanford’a karşı açtığı dava temyiz ve eyalet yüksek mahkemesinin ardından ABD Yüksek Mahkemesinin önüne geldiğinde, kölelik etrafındaki tartışmalar da yoğunlaşmıştı.
Yüksek Mahkemenin 1857 yılında 2’ye karşı 7 oyla verdiği karar, mahkeme tarihinin en ırkçı kararı olarak tarihe geçecekti. Mahkemenin çoğunluk kararını yazan Yüksek Mahkeme Başkanı Roger Taney, ‘Negro’ların (zenci) ve soylarının, ‘ithal edilmiş mülk olduklarını’ ve özgür bile olsalar asla vatandaş sayılamayacaklarını dolayısıyla vatandaş hak ve ayrıcalıklarından yararlanamayacaklarına hükmetmişti. Taney kararında, ABD kurucularının, vatandaş olarak sadece egemen ırk olan beyazları gördüklerini ve beyaz ırk ile siyahlar arasına aşılması imkânsız bariyerler koydukları savına dayanmıştı. Taney’e göre aksi bir karar, gerçek vatandaşlar olan beyazların anayasal “mülkiyet haklarını” ihlal anlamına gelecekti.
Başkan Taney, o günlerde ABD’de devam eden yüzlerce dava ile tam bir kaosa dönmüş kölelik tartışmasına son noktayı koyduğunu ve nihayet net bir sükûnet sağladığına inanıyordu. Ancak bu ırkçı karar, tartışmayı ve kutuplaşmayı bitirmek bir yana görülmemiş boyuta taşıdı. Kölelik yanlısı eyaletler dışında bütün ABD’de mahkemeye ve kararına karşı büyük bir tepki dalgası yükseldi. O günlerde kölelik karşıtlarının desteklediği ve yakın zaman önce oluşmuş Kuzey Partisi, Cumhuriyetçi Parti adıyla hızla güçlenmeye başladı. Bu yeni partinin liderlerinden Illinois’li politikacı Abraham Lincoln, bu kararı, köleliği yeniden bütün ABD’de tesis etme çabası olarak gördüğünü ilan etti ve karşı kampanya başlattı.
Lincoln, 1858 senatör seçim kampanyasında tarihi ‘bölünmüş ev’ konuşmasında, “Kendi içinde bölünmüş bir evin ayakta kalması mümkün değil. Toplumunun yarısı köle yarısı özgür olduğu bir devletin yaşaması imkânsız.” diye konuşacaktı. Lincoln daha çok oy almasına rağmen, eyalet kongresinde daha çok sandalyeye sahip Demokratlar rakibini senatör olarak seçti. (O dönemde senatörler eyalet Kongresinde seçiliyordu). Ancak Lincoln ile rakibi arasındaki kölelik etrafındaki münazaralar, Lincoln’u bütün ülkede kölelik karşıtı hareketin sözcüsü haline getirdi. Ve Lincoln, 6 Kasım 1860 tarihinde ABD tarihindeki ilk Cumhuriyetçi Partili başkan olarak seçildi.
Kölelik karşıtı Lincoln’un başkan seçilmesine büyük tepki gösteren Güney Eyaletlerinden altısı, daha Lincoln yemin etmeden, 1 Şubat 1861 günü ABD’den ayrılarak Amerika Konfederal Devletler Birliğini ilan ettiler. Mississippi Senatörü Jefferson Davis’i de ‘başkan’ olarak seçtiler. İki Amerika arasında 12 Nisan 1861 günü başlayan Kuzey-Güney iç savaşı dört yıl sonra kölelik karşıtı Birlik Güçlerinin zaferi ile sona erdiğinde 1 milyona yakın Amerikalı öldürülecekti. ABD Başkanı Lincoln, 1863 yılında köleliğin, isyancı konfederal eyaletler de dahil bütün ülkede yasaklandığını ilan etti.
Roger Taney, öldüğü 1864 yılına kadar Yüksek Mahkeme başkanı kalmaya devam etti. Mahkemenin o güne kadarki en uzun süreli başkanı olan Taney’in ölümünden sonra Lincoln mahkeme başkanlığına kölelik karşıtı olan Salmon Chase’i seçti.
Taney’nin büstünün de diğer Yüksek Mahkeme Başkanlarının büstüyle beraber ABD Kongre binasında yer alması, yıllardır tepkilere neden oluyordu. 2020 yılındaki ilk oylama o zaman Cumhuriyetçi Parti çoğunluklu Senato’dan geçmemişti. Senato’da geçen hafta yapılan oylamadan sonra Temsilciler Meclisinde bugün yapılan oylama ile Taney’nin büstünün Kongre binasından kaldırılması kabul edildi. Yasa, Biden’ın imzasını takip eden 30 gün içinde uygulanacak.
Aynı yasa ile Taney’nin büstü yerine ABD Yüksek Mahkemesinin ilk siyah üyesi olan Thurgood Marshall’ın büstünün konması da kabul edildi. Hem Taney hem de Marshall’ın her ikisi de Maryland eyaletinde doğup büyümüştü.