AMERİKA BÜLTENİ (5 Ocak 2013)Follow @AmerikaBulteni
ABD’nin 113’ncü Kongresi hafta içinde göreve başladı. 3 Ocak 2015 tarihine kadar görev yapacak 113’ncü Kongre’de 2 Müslüman milletvekili, 43 siyahi üye, rekor sayıda (100) kadın ve gay (7) üye yer alıyor. Ayrıca, 2 yıl aradan sonra yarım yüzyılı aşkın gelenekle bir Kennedy yer alıyor. Senato’da 55 Demokrat ve 45 Cumhuriyetçi üye yer alırken, Temsilciler Meclisi’nde 233 Cumhuriyetçi ve 200 Demokrat milletvekili var. Massachusetts Senatörü John Kerry (D), Dışişleri Bakanlığı onaylanınca istifa edecek.
ABD Anayasası’nın 1. maddesi Kongre’yi ve işleyişini tanımlar. Buna göre Kongre, federal hükümetin tüm yasama gücünü temsil eder. Senato(Senate) ve Temsilciler Meclisi(House of Representatives) adı ile anılan iki meclisten oluşur. 100 üyeli Senato, Anayasa gereği, her eyaletin ikişer üyesinden oluşur. Temsilciler Meclisi üyeliği ise eyaletlerin nüfus oranına göre saptandığı için üye sayısı Anayasa’da belirtilmemiş. Günümüzdeki üye sayısı 435’tir. Ancak yaygın kanaatin aksine bu iki meclis arasında bir altlık üstlük hiyerarşisi yoktur. Yani, Senato, Temsilciler Meclisi’nden geçen tasarıların onay mercii değil. Bir tasarı önce Senato’dan geçip sonra Temsilciler Meclisi’nde de reddedilebilir.
Türkiye’deki Meclis sisteminin aksine, ABD Kongresi üyelerinin seçilmeleri ve davranışları ile genel parti disiplini arasında pek az ilişki vardır. Amerikan siyasi partileri, genelde yerel örgütlerin ve eyalet örgütlerinin dört yılda bir başkanlık seçimleri sırasında koordinasyon amaçlı işlemesi üzerine kuruludur. Bu sebeple, Kongre üyeleri, konumlarını, partilerinin genel başkanlığına ya da Kongre’deki çalışma arkadaşlarına değil, yerel düzeydeki ya da eyaletteki seçmenlerine borçludurlar. Bunun sonucu olarak da senatörlerin ve temsilciler meclisi üyelerinin kanunlaştırma faaliyetleri sırasındaki tutumları şahsi ve bağımsızdır. Yine bu nedenle “Amerikan Kongresi bir amir-memur değil bir meslektaşlar topluluğudur.” Bu da Kongre’deki politikaların, nerdeyse her kanunlaştırmada yapısı değişebilen koalisyonlarca yürütülmesine imkan verir. Partilerin blok halinde ayrıldığı kanunlaştırmalar çok nadirdir. Zaman zaman Beyaz Saray’dan ve önemli ekonomik ya da etnik gruplardan gelen telkinlerle, kongre üyeleri iç tüzüğü kullanarak kararlarını geciktirirler ve böylelikle etkili bir kesimi ya da ülke çıkarı gereği bir üçüncü ülkeyi gücendirmemiş olurlar.
Temsilciler Meclisi üyeleri iki yıl süreyle görev yaptıkları için, Kongre’nin ömrü de 2 yıl kabul edilmektedir. 6 Kasım seçimlerinde seçilen ve Perşembe günü itibarı ile göreve başlayan 110. Kongre 3 Ocak 2015’e kadar devam edecek.
Anayasa’daki “20’nci Değişiklik (20th Amendment)”, Kongre’nin, kendisi başka bir tarih belirlemezse, her Ocak ayının 3’ünde olağan toplanmasını öngörmekte. Kongre’nin genel iş ve yetkilileri Anayasa’nın 1. maddesinin sekizinci fıkrasında tek tek sayılmıştır. Anayasa Kongre’nin yetkilerine de bazı konularda kesin sınırlamalar getirmiştir. Anayasa’da yapılan 1. Değişiklik (First Amendment), Kongre’nin ifade hürriyetini kısıtlayacak yasa yapamayacağını ifade eder. Yine Kongre, suç işleyen ya da yasa dışı davranışlarda bulunan bireyleri yargısız mahkum eden yasalar çıkaramaz; geçmişte yapılmış davranışları suç sayan herhangi bir yasa çıkaramaz; herhangi bir eyaletten vergi toplayamaz; asalet ünvanı veremez.
Başkent Washington DC’deki ABD Kongresi binasına “U.S. Capitol” denir.
Senato
Her eyaletin 2 senatör seçme yetkisi vardır. Anayasa’nın kabulünden sonra yüz yıl süreyle senatörler doğrudan halk tarafından seçilmemiş, eyalet kongrelerince atanmışlardı. Senatörlere, kendi eyaletlerinin temsilcileri gözüyle bakılıyordu. 1913’te kabul edilen 17’nci Değişiklik’le(17th Amendment), Senato’nun halk tarafından doğrudan seçimi sağlandı. Senatörlerin, 30 yaşını tamamlamış, en az 9 yıldır ABD vatandaşı ve seçildikleri eyalette yaşıyor olmaları Anayasa şartıdır. Senatörler, sonu çift rakamla biten yıllarda eyalet çapında yapılan seçimlerle belirlenirler. Senatörlerin görev süreleri 6 yıldır ve 2 yılda bir Senato’nun üçte biri için seçim yapılır. Böylece her zaman Senato’nun üçte ikisini, ulusal düzeyde yasama tecrübesi bulunan kişiler oluşturmuş olur. Anayasa’ya göre, başkan yardımcısı Senato’nun başkanıdır. Ancak başkan yardımcısı oylarda eşitlik olmadıkça oy kullanamaz.
Senato’nun, ayrıca, başkanın atadığı yüksek dereceli federal hükümet memurlarının ve büyükelçilerin atanmalarını kabul etmek ve tüm antlaşmaları üçte iki oy çokluğuyla onaylamak gibi, özel yetkileri de vardır. Bu iki konuda verilecek olumsuz bir karar yürütmeyi iptal eder.
Temsilciler Meclisi
Temsilciler Meclisi üyelerinin, 25 yaşında, en az 7 yıldır vatandaş ve Kongre’ye geldikleri eyalette oturuyor olmaları gereklidir. Temsilciler Meclisi’nin toplam üye sayısı Kongre tarafından saptanmıştır. Bu sayı, eyaletler arasında her 10 yılda bir yapılan nüfus sayımına göre paylaştırılır. Her eyaletin, nüfusu ne olursa olsun, Temsilciler Meclisi’ne en az bir üye göndermesi Anayasa ile güvence altına alınmıştır. Günümüzde yedi eyaletin (Alaska, Delaware, Montana, North Dakota, South Dakota, Vermont ve Wyoming) sadece birer milletvekili vardır. Buna karşın altı eyalet 20’nin üzerinde temsilciye sahiptir; yalnız California’nın 57 temsilcisi vardır. Başkent, District of Columbia(DC)’nın temsilcisinin toplantılara katılma hakkı var ancak oy kullanamıyor. Başlangıçta Anayasa hükmüne göre, her 30 bin vatandaş için en çok bir temsilci seçilebiliyordu. Bu formül sonradan değiştirildi ve günümüzde nüfus başına temsilci oranı yaklaşık 600 bine 1 olarak gerçekleşmektedir. Eyalet kongreleri, eyaletleri toplam nüfusları aşağı yukarı eşit olan kongre bölgelerine (Congressional districts) ayırır. Her bölgedeki seçmenler, iki yılda bir Kongre’ye bir temsilci gönderirler. Temsilciler Meclisi Başkanı, çoğunluk partisi tarafından seçilir ve ülke protokolünde 3’ncü sırada yer alır.
Yasa nasıl yapılır?
Yasa taslakları çeşitli biçimlerde sunulabilir. Bazıları sürekli komiteler tarafından kaleme alınır; bazıları, belirli yasama konularını ele almak üzere kurulacak özel komiteler tarafından hazırlanır; bazıları da, başkan ya da diğer yürütme organı yetkilileri tarafından önerilir. Kongre dışındaki kişiler ve örgütler meclis üyelerine yasa önerilerinde bulunabilecekleri gibi, üyeler de bireysel olarak yasa teklif edebilirler. Temsilciler Meclisi’ndeki bir kanun teklifi şu aşamalardan geçer;
1 – Herhangi bir konuda yasa teklifinde bulunmak isteyen Kongre üyesi, teklifini yazılı hale getirerek, Kongre’deki resmi görevliye ya da bunun için hazırlanmış ve “hopper” denen sandığa atar. Görevli, kanun teklifine bundan sonra anılacağı numara ve kodu verir. Temsilciler Meclisi’ne sunulan tekliflerin başında “HR” harfleri, Senato’da görüşülenlerin başına ise “S” kodu verilir. Devlet Matbaa Ofisi(GPO), ilgili teklifi çoğaltarak tüm Kongre üyelerine dağıtır.
2- Temsilciler Meclisi Başkanı, teklifi ilgili komiteye havale eder. Komite ya da çoğunlukla gideceği alt komite, çok kez, yasa önerisini destekleyen ya da ona karşı çıkan kişilerin görüşlerini açıklayabilmeleri için bir dizi halka açık oturum düzenler. Birkaç hafta ya da birkaç ay sürebilecek bu oturumlar sayesinde, yasama sürecine halkın katılımı sağlanmış olur. Komite kendisine gönderilen bir öneriyi onaylayabilir, değiştirebilir, reddedebilir ya da gündemine almayabilir. Bir yasa taslağının, komite onayı olmadıkça Temsilciler Meclisi ya da Senato genel kurulunda görüşülmesi çok zordur. Bir yasa taslağı üzerindeki komite inceleme yetkisinin kaldırılması önergesi için Temsilciler Meclisi’nde 218 üyenin ve Senato’da tüm senatörlerin imzası gereklidir. Uygulamada, bu tür önergelerin yeterli desteği sağlaması pek seyrek gerçekleşir.
3 – Komitenin, tehir etmediği bir teklif, açık görüşmeler yapılması için genel kurula
gönderilerek, kanunlaştırma sırasına girer. Burda devreye İç Tüzük(Rules) Komitesi girer. Kurallar Komitesi teklifin hemen oylanmasına karar verebilir, genel kuruldaki görüşmeleri sınırlayabilir ya da tamamen engelleyebilir.
4 – Temsilciler Meclisinde görüşülmesi kabul edilen tekliflerden salt çoğunlukla(218 oy) kabul edilenler, yasalaştırmanın ikinci ana durağı olan Senato’ya gider. Senato’da da yasa ilgili komiteye gider. Aynen kabul edilebilir, reddedilebilir ya da değişikliğe uğrayabilir. Sonra Senato genel kurulunda görüşülmeye başlanır. Kurallar, Temsilciler Meclisindekinin aksine Senato’daki görüşme süresinin hemen hemen sınırsız olmasına izin vermektedir. Temsilciler Meclisi’ndeyse üye sayısının çokluğu nedeniyle, İç Tüzük Komitesi genellikle süreyi belirler. Görüşmeler sonunda üyeler yasa taslağının onaylanması, reddedilmesi, oylamanın ertelenmesi(ki taslağın reddedilmesiyle hemen hemen aynıdır) ya da komiteye geri gönderilmesi yönünde oy kullanırlar.
Buna karşın, bir tasarı komiteden geçip Temsilciler Meclisi ya da Senato genel kurulları tarafından onaylandıktan sonra, iki meclisçe kabul edilen metinler arasında olabilecek farklılıkları uzlaştırmak için bir başka komite devreye girer. Her iki meclisin üyelerinden oluşan “Müzakere Komitesi”, tasarıya tüm üyelerin kabul edecekleri bir biçim verir ve son kez tartışılıp onaylanmak için Temsilciler Meclisi ve Senato genel kurullarına yeniden gönderir. Tasarı onaylanırsa, imzalanmak üzere Başkan’a sunulur.
5 – Senato ve Temsilciler Meclisinden onay almış ya da müzakere(konferans komitesi) komisyonunda kabul edilmiş teklif, son olarak kanun haline dönüşebilmesi için başkanın onayına gönderilir. Başkanın teklifi imzalama(böylelikle teklif yasalaşır) ya da veto etme seçeneği vardır. Başkanın veto ettiği bir teklifin yasalaşması için her iki mecliste de yeniden oylanması ve üçte iki çoğunlukla onaylanması gereklidir.
Başkan bir taslağı imzalamak ya da veto etmekten kaçınabilir. Bu gibi durumlarda, taslak başkana eriştikten 10 iş günü sonra, onun imzası olmadan yasalaşır.
Kongre komiteleri ne iş yapar?
Kongre’nin başta gelen özelliklerinden biri, komitelerin kanunlaştırma faaliyetlerinde büyük rol oynamasıdır. Temsilciler Meclisi üyeleri, önerilen yeni yasalar üzerinde bitip tükenmeyen tartışmalara boğulmuş bir duruma düşünce, 1789’da komite yöntemi uygulaması başlatıldı. Anayasa’da komitelerin kuruluşuna ilişkin bir hüküm yok. Dolayısıyla komiteler (meclis komisyonu) bugünkü önemini, anayasa gereği olarak değil geçirdikleri evrim sonucu kazanmıştır. 112’nci Kongre’de Senato’da 16 komite ve 55 alt komite yer alıyordu. Temsilciler Meclisi’nde ise 21 komite görev yapıyordu. 113’ncü Kongre’de yer alacak komiteler ve görev dağılımı önümüzdeki günlerde belirlenecek. Bunların dışında Senato ve Temsilciler Meclisi üyelerinin beraber katıldığı 4 ortak daimi komite(Kongre Kütüphanesi, basım, vergileme ve ekonomi) daha var. Kanatlardan birine sunulan yasa önerisi, incelenmesi ve tavsiyelerde bulunulması için bir komiteye havale edilir. Her mecliste çoğunluk partisi komite çalışmalarını yönlendirir. Çalışma yükünün artması sonucu sürekli komiteler tarafından 150 dolayında alt-komite oluşturulmuştur.
Tüm bu komiteler ne iş yapar? Her yasa tasarısı sunulduğunda, konuyla ilgili komite önerinin ayrıntılı bir biçimde incelenmesinden sorumludur. Komite, bilgi edinmek için, genellikle uzmanların dinleneceği oturumlar(hearing) düzenler. Tanıklar arasında, komitenin üyesi olmayan Kongre üyeleri, yürütme organı yetkilileri, özel sektör kuruluşlarının temsilcileri ve tek tek vatandaşlar bulunabilir. Tüm bilgiler alındıktan sonra komite, yasa tasarısı için olumlu görüş mü verileceğine yoksa değişiklikler yapılarak onaylanmasının mı önerileceğine karar verir. Zaman zaman, eldeki yasa tasarısı bir yana bırakılır ya da askıya alınır; bu da tasarının incelenmesinden vaz geçilmiş olduğu anlamına gelir. Follow @AmerikaBulteni