AMERİKA BÜLTENİ (5 Aralık 2014)
Follow @amerikabulteni
NASA tarafından geliştirilen Orion uzay kapsülü, ilk insansız deneme uçuşunu gerçekleştirdi. Florida’daki Cape Canaveral Uzay Üssü’nden başlayan, yerden yaklaşık 6 bin kilometre uzaklığa kadar ulaşan ve Pasifik Okyanusu’nda biten 4 saat 24 dakikalık müthiş yolculuk, bütün dünya tarafından büyük bir heyecanla seyredildi. Peki Orion nedir ve neden herkes onu konuşuyor? İşte merak ettiğiniz soruların bazılarının yanıtları:
Orion nedir?
Gelecekte Mars’a yolculukta önemli bir rol oynaması beklenen, kapsül tarzı bir uzay aracı. 3,3 metre uzunluğunda ve 5 metre genişliğindeki uzay aracı, 1969 -1972 yılları arasında astronotları Ay’a götüren Apollo uzay gemilerine benziyor.
‘Orion’ ismi nereden geliyor, anlamı ne?
‘Orion’ Yunan mitolojisinde dev cüsseli yakışıklı bir avcının adı. Artemis ona aşıktı. Ama yanlışlıkla öldürdü. Mitolojiye göre bu olaydan sonra ışığını kaybeden Artemis Zeus’a yalvararak Orion’u bir takım yıldızına dönüştürdü. Orion ‘Avcı’ Takım yıldızı adını bu olaydan alıyor. Orion takım yıldızı, ay güneş ve Mars gibi çıplak gözle de görülebildiği için çok eski çağlardan beri mitolojilere ve söylencelere konu olmuş. ‘Orion’ kelimesinin anlam kökeni tam olarak bilinmiyor ama bazı dilbilimcilere göre Akkad dilinde ‘Cennetin Işığı’ anlamına gelen ‘Uru-anna’dan geliyor. Ortaçağ’da Müslüman astronomlar bu takım yıldızına ‘Cabbar (Dev)’ takım yıldızı adını taktı.
Antik Mısır’da tanrı anlamında ‘Sah’ deniyordu.
Ermeniler ‘Hayk’ diyor.
İncil’de Orion’dan üç yerde bahsediliyor ve kullanılan isim ‘Kesil’. Bu ismin İbranice takviminin 9’ncu ayı olan Kislev’den (Aralık-Kasım) geldiği tahmin ediliyor.
Çinliler, ‘Şen’ diyor bu takım yıldızına. Kelime olarak ‘üç’ anlamına geliyor. Orion kuşağındaki 3 yıldıza atıfta bulunuyor.
Hintliler ‘Mriga (geyik)’ diyor Malaylar ise Bintang Tiga Beradik (Üç Kardeş Yıldızı)’…
J.R. Tolkien ‘Middle Earth’te bu takım yıldızına Sindarin dilinde ‘Gökteki Kılıçlı’ anlamında ‘Menalvagor’ diyor.
Orion uzay aracı niye bu kadar önemli?
Orion, 1972 Aralık ayından beri Yer’in yörüngesinin dışına çıkan ilk insan taşıma kapasiteli uzay aracı. Yaklaşık 5800 kilometre uzağa gitti. 30 yıldır uzay mekiklerinin uçtuğu Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan 15 kat daha uzağa yani. Ama tabii ki bundan önemli olan, NASA’nın ‘deep space (derin uzay)’ dediği alanda uçuşuyla ‘Yeni Uzay Çağı’nı başlatması. Yeni uzay çağında ana hedef gezegenler arası yolculuk. NASA’nın 2020’li yıllardaki hedefi Orion’la Göktaşlarına insanın ayak basması. Ondan sonra 2030’lu yıllarda da Mars’a insanlı yolculuk…
Neden 5800 bin kilometre?
Orion, Dünya atmosferine saatte 32 bin kilometre hızla girebilmeye yetecek momentumu bu mesafeden kazanacağı için bu uzaklığa gönderildi. Ordan saatte 32 bin kilometre hızla atmosfere girerek, sıcaklık zırhının 4 bin Fahrenheit derece sıcaklığa dayanıklılığı başarıyla test edildi.
Sıcaklık zırhı bu derece yüksek ısıdan kapsülü nasıl korudu?
Kapsülün dış yüzeyi fiberglas reçine esaslı bal kovanı şeklinde bir deriye sahip. Ve bu derinin 320 bin hücresinin her biri ‘Avcoat’ denen materyal ile kaplandı. ‘Avcoat’ maddesi ısındığı zaman sıcaklığı içeri transfer etmek yerine yanarak uzağa atıyor. Orion, atmosfere geri girdiğinde avcoat’ın yüzde 20’si aşınacak.
Atmosfere geri giriş nasıl oldu?
Atmosfere girdikten sonra yaklaşık 2 dakika 30 saniye boyunca, etrafını saracak yüksek ısı plazması sebebiyle, Orion’un yer kontrol ekibinin Orion ile bağlantısı koptu. Sekiz paraşütünden 2’si 600 kilometre yükseklikte, hızını kesmek için açıldı. Ardından 3 pilot paraşütü 3 ana paraşütü açmak için açıldı. Her üç ana paraşütten biri, Amerikan futbolu sahası büyüklüğünde. Atmosfere giriş, Orion’un bugün yapılan deneme uçuşunda test edilen en kritik ve önemli fonksiyondu. Orion, Meksika’nın Baja California yarımadasının yaklaşık 300 mil açığında Pasifik Okyanusu’na indi. ABD donanması, Orion’u buradan aldı.
Maliyeti ne kadar?
Bugünkü test uçuşunun NASA’ya maliyeti 370 milyon dolar oldu. Orion kumanda modülü Lockheed Martin firmasınca geliştirildi. Orion hizmet modülü ise Avrupa Uzay Ajansı’nca hazırlandı ve Airbus tarafından inşa edildi.
Başka neler test edildi?
Sonraki uçuşlarda kullanılacak bilgi için Orion’a yerleştirilen yaklaşık 1200 sensor 4 saat 24 boyunca herşeyi kaydetti veya ölçtü. Bunun yanı sıra Van Allen kuşağı olarak bilinen ve Dünya’yı Güneş’in ve diğer yıldızların zararlı ışıklarından koruyan aşırı radyasyonlu bölgenin içine de girdi. Buradan elde edilen ölçümlerle, mühendisler, uzay aracının bilgisayarlarının nasıl etkilendiğini gözlemleyecek. Ay’a giden insanlı Apollo uzay araçları Van Allen kuşağından insanlar ve ekipmanlar zarar görmeden geçebilmişti. Ancak, yeni teknoloji ürünü bilgisayar ve diğer araçlar oldukça hassas ve küçük donanımlı cihazlar. Apollo dönemindeki iptidai ve basit araçlardan farklı olarak enerji parçacıklarından etkilenebilme olasılıkları var.
Hangi roketle uçtu?
Orion uzaya Delta IV tipi roketle fırlatıldı. Ancak bu sadece bu seferlik kullanıldı. Orion’un 2018’deki ikinci test uçuşunda NASA’nın hala geliştirmekte olduğu SLS (Uzay Fırlatma Sistemi) adlı yeni model roket kullanılacak. SLS’in ilk denemesinden sonra (tahminen 2021) astronotlar Orion’a binecek.
***
DÜZELTME: Yazının ilk halindeki ”Orion, 1972 Aralık ayından beri Yer’in yörüngesinin dışına çıkan ilk uzay aracı” cümlesi, “Orion, 1972 Aralık ayından beri Yer’in yörüngesinin dışına çıkan ilk insan taşıma kapasiteli uzay aracı.” şeklinde düzeltilmiştir. İfade hatasına dikkatimizi çeken sayın İstemihan Gönen’e çok teşekkür ederiz.
İLGİLİ HABER