‘Burma olarak da bilinen Myanmar’ adlı bir ülke var mı?
AMERİKA BÜLTENİ (14 Kasım 2015)
Follow @amerikabulteni
Bu Güneydoğu Asya ülkesi hakkında uluslararası haberlerdeki en önemli klişe, haberde ülkenin adının mutlaka ‘Burma olarak da bilinen Myanmar’ şeklinde yazılması. Okuyucuya pek yansımıyor ama bu haberlerin yayınlandığı her defasında haber merkezlerinin yaşadığı klişe ise, bu ülke yurttaşlarının, ‘ülkemizin adı ‘Burma olarak da bilinen Myanmar’ değil. Bunu artık tekrarlamasanız’ şeklinde bir e-mail ve mesaj yağmuruna maruz kalınması.
Amerikan NPR raadyosunun yayın yönetimi, hafta içinde yayınladığı kurum içi talimatla, çalışanlarından, bu ülkenin adını artık, ‘Burma olarak da bilinen Myanmar’ diye anmamalarını/yazmamalarını istedi ve ekledi: ‘’Artık çok az insanın bu ülkenin eski adının Burma olduğunu hatırlamaya ihtiyacı olduğunu düşünüyoruz’’.
Ülkeye ‘Burma’ demekle ‘Myanmar’ demek aslında ‘Burma olarak da bilinen Myanmar’da bir politik farklılığını da ima ediyor. Ülkeyi uzun yıllar yöneten askeri diktatörlük, halka sormadan, 1989 yılında bir sabah ülkenin ‘Burma’ olan adını ‘Myanmar’ olarak değiştirdi. Ancak ülkedeki etnik azınlıklar ve birkaç gün önce seçimi kazanan muhalfi lider Aung San Suu Kyi dahil politik muhalefet aktörleri de, diktatörlüğün bu keyfi uygulamasını reddederek, ‘Burma’ adını kullanmaya devam etti. Avustralya, Kanada gibi bazı ülkeler de ‘Burma’ adında ısrar etti. ABD ve İngiltere her iki ismi de kullanıyor. BM, Rusya, Almanya, Japonya, Çin, Hindistan gibi ülkeler ise ‘Myanmar’ adına geçmekte hiç tereddüt etmeyen ülke ve organizasyonlar arasında. İspanya, İtalya ve Romanya gibi bazı ülkeler ise öncesinde de sonrasında da ‘Birmanya’ demeye devam ettiler.
Aslında her iki isim de ülkenin etnik çoğunluğunu oluşturan ‘Bamar’ halkına atıfta bulunan isimler. Myanmar, daha edebi söyleyişi iken, Burma halk dilindeki söyleyişi. Ancak diktatörlüğün keyfi dayatmasına tepki gösteren muhaliflerin gözünde, ülkenin adını, ‘Burma’, veya en azından ‘Burma olarak da bilinen Myanmar’ şeklinde yazmayan haber kaynakları diktatörlük destekçisi gibi görülüyordu.
‘Burma olarak da bilinen Myanmar’da son 5 yılda demokrasiye geçiş yolunda bazı reformlar atıldı. Uzun yıllar hapis yatan muhalif lider Suu Kyi’nin partisi, bu hafta parlamentoda çoğunluğu kazandı. Ancak ülke demokrasiden hala uzakta. Örneğin, parlamento sandalyelerinin yüzde 25’i bu koltuklara atanacak askerler için seçimsiz ayrılmış durumda. Yani Suu Kyi’nin reform ajandasını kolayca hayata geçirme şansı çok zor.
NPR’ın ülkenin adını ‘Burma olarak da bilinen Myanmar’ şeklinde yazmayı bırakma sebebi bu politik değişim süreci değil. NPR, ‘herkes Myanmar’a alıştı artık‘ gerekçesinden hareket ediyor. Ancak hala kafası karışık olan çok sayıda haber kaynağı var.
Uluslararası haber kaynakları daha önce de benzeri deneyimler yaşadılar. Örneğin, Çin’in komünist liderleri ülkenin başkentinin ‘Peking’ olan adını, 1950’lerin sonunda ‘Beijing’e çevirdi. New York Times gibi haber kaynakları 1980’lerin başında bile hala ‘Peking’ diye yazıyordu bu kentin adını. Ancak Çin küresel ekonomiye ve uluslararası topluma entegre oldukça Batı medyası da ‘Beijing’ şeklinde yazmaya başladı. Bugün artık Batıda bu şehre ‘Peking’ diyen yok (Türkçede ‘Pekin’ olarak kaldı, değişmedi). Leningrad’ın adı 1991 yılında orijinal adı St Petersburg’a dönüştürüldüğünde, uluslararası medya hiç direnmeden hemen uyum gösterdi ve St Petersburg adını kullanmaya başladı.
Eğer reform hareketi başarılı olursa ‘Burma olarak da bilinen Myanmar’ın adının da yeniden ‘Burma’ya dönüşme olasılığı var. Eğer bu gerçekleşirse, bu ülkenin adını haberlerde bu kez de ‘Myanmar olarak da bilinen Burma’ şeklinde okuma olasılığımız da var…
Follow @amerikabulteni
* (Fotoğraf, David Heath’in Burma: An Enchanted Spirit adlı kitabından.)