AMERİKA BÜLTENİ (25 Ekim 2016)
Follow @amerikabulteni
Dünyanın hala aktif durumda olan en eski kütüphanesi yaklaşık 4 yıllık restorasyonun ardından yakında kapılarını yeniden açıyor. Fas’ın Fez şehrinde M.S. 859 yılında açılan Al-Qarawiyyin Kütüphanesi, yaklaşık 1200 yıllık tarihinde bir ilke de sahne olacak. Kurulduğundan beri sadece, üniversitenin öğrencileri ile randevu alabilen araştırmacı ve akademisyenlere açık olan kütüphanenin bir bölümü artık halkın ziyaretine de açık olacak. Dahası, kütüphanenin paha biçilmez değerdeki 4000 el yazması eseri dijital ortama aktarılarak, dünyanın her yerindeki kitap meraklılarının hizmetine de sunulacak.
UNESCO ve Guinness Rekorlar kitabına göre dünyanın halen aktif haldeki en eski üniversitesi olan Keyruvan (Al Quaraouiyine) Üniversitesi ve bünyesinde yer alan kütüphane, Fatima El-Fihri adlı bir kadın tarafından kuruldu.
Bu eğitim ve bilim yuvası, kısa sürede, matematikten, edebiyata, astronomiden tıbba uzanan bilim dallarında tahsil ve araştırma yapan öğrencilerin ve bilginlerin merkezi oldu. Bunlardan çoğu, tarihe geçecek eserlerini burada yazdılar veya kütüphanede bıraktılar. Bunlar arasında İbn-i Haldun’un Mukaddimesi’nin bir orijinali ile İbn-i Rüşd’ün eserleri de var. Kütüphane ve üniversitenin üretkenliği öyle çekici bir hal aldı ki 10’ncu yüzyıldaki ziyaretçileri arasında, akademik çalışmalara düşkünlüğü ile bilinen Papa 2’nci Silvester da yer aldı. Ünlü Yahudi bilgin Musa İbn Meymun da üniversiteden ve kütüphaneden yolu geçen bilginler arasında.
Kurucusu da 1200 yıl sonra restore eden de kadın
Bugünkü Tunus’un içinde kalan Keyruvan’dan Fez’e göçen zengin bir tüccarın çocuğu olan olan Fatima El-Fihri, babasının ölümüyle kendisine kalan bütün serveti, cami, üniversite ve kütüphaneden oluşan bu kompleksin inşasına harcadı. Ömrünün çoğunu harcadığı inşaat süreci bitince de buraya öğrenci oldu ve kendisi de eğitim aldı.
Yüzyıllar sonra teknik yetersizlikleri nedeniyle içindeki eşi bulunmaz koleksiyonu tehdit altında olan kütüphane için, 2012 yılında restorasyon başlatma kararı alan Fas kültür bakanı da bir kadındı. Ve kadın bakanın kütüphaneyi adeta ikinci kez yeniden kurması için görevlendirdiği mimar da bir kadın oldu.
Faslı kadın mimar Aziza Chaouni’nin sorumluluğunu üstlendiği restorasyonda artık sona gelindi. 2016 yaz ayları olarak ilan edilen yeniden açılış da gecikme yaşandı ancak kütüphanenin en geç 2017 başlarına kadar kapılarını açacağı belirtiliyor.
Chaouni’nin köylü büyük dedesi 19’ncu yüzyılda bu eğitim kurumunda öğrenim görmüş ve avukat olmuş. Dedesinin ve dolayısıyla kendi yaşam çizgilerinde önemli bir değişime neden olduğu için bu eğitim yuvasına karşı ailece hep minnet duymuşlar.
Dünyanın en geniş alanlı ‘eski şehrine’ sahip şehri kabul edilen Fez’de dünyaya gelen Chaouni, küçüklüğünden itibaren tarihi binalarla içiçe büyümüş. Mimar teyzesinden etkilenerek de mimar olmuş. Ancak Fez’de doğup 18 yaşına kadar yaşadığı halde bu kütüphanenin içine 2012 yılına kadar bir kez bile adımını atamamış. Çünkü kütüphanenin kapıları halka kapalıydı. Chaouni, restorasyonu, kütüphanenin halka da açık hale de gelebilecek şekilde yapılması konusunda komisyonun tamamı erkeklerden oluşan üyelerini ikna etmek için büyük mücadele vermek zorunda kalmış.
Chaouni, dünyanın halen aktif en eski kütüphanesinin bir kadın tarafından kurulmuş olmasını ve restorasyonun da bir kadın mimarca yapılmasının önemine dikkat çekerek şöyle konuşuyor:
‘’Fas’ta bir kadın olmanın zorluğunu hala yaşıyorum. Çoğunlukla baştan savılıyoruz ve eve gidip çocuklarımızla ilgilenmemiz isteniyor. Mesleğimin başında benden de sadece evlerin iç dekorasyon işlerini yapmam istendi. Fez’in eski şehrinde restorasyon yapan tek kadın mimar benim. Bu açıdan, bu kütüphanenin restorasyonu yapma fırsatını bulmak benim için çok önemli.’’