Menu

ABD’de Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak kabul etme tartışmasının kısa tarihi

AMERİKA BÜLTENİ (16 Aralık 2016)

Donald Trump, Çin’in bir parçası olarak gördüğü Tayvan’ın cumhurbaşkanı ile telefonda konuşarak ABD’nin yaklaşık 40 yıllık ‘tek Çin’ politikasında ve Çin – ABD ilişkisi statükosunda sarsıntıya yol açmaktan çekinmedi. Trump, ABD’nın on yıllardır sürdürdüğü bir başka dış politika statükosunu daha sarsacağı sinyali veriyor; ABD’nin büyükelçiliğini Tel Aviv’den Kudüs’e taşımak. Peki ABD’nin İsrail büyük elçiliğinin Tel Aviv’den Kudüs’e taşınması neden bu kadar önemli? İşte konuya yeni başlayanlar için kısa bir klavuz:

Uluslararası toplum Kudüs’ün statüsü konusunda İsrail’den farklı düşünüyor

İsrail’e göre konu net: Kudüs İsrail’in 3000 yıllık bölünemez başkenti. Ancak Filistinliler ve uluslararası toplum bu konuda İsrail ile aynı düşünceye sahip değil. Birleşmiş Milletler, 1948 yılında Kudüs’ü ‘corpus separatum (ayrı beden)’ ilan etti ve doğrudan Birleşmiş Milletler’e bağlı kabul etti. Ancak aynı günlerde İsrail’in bağımsızlığını ilan etmesiyle BM’nin Kudüs planı yaşama geçemedi. 1949 ateşkes anlaşmasıyla Doğu Kudüs’ün yönetimi Ürdün’de ve Batı Kudüs’ün yönetimi İsrail’de kaldı. İsrail, 1967’deki ‘Altı Gün’ savaşı ile Doğu Kudüs’ü de ele geçirdi. İsrail başlangıçta bunun bir işgal değil, belediye bütünleştirmesi olarak savundu. Ancak 1980 Temmuz ayında İsrail Parlamentosu, Kudüs’ü İsrail’in binlerce yıllık bölünmez başkenti olarak ilan etti. Bundan birkaç hafta sonra Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi de 20 Ağustos 1980 günü 478 sayılı ünlü kararını kabul etti. İsrail’in Doğu Kudüs işgali ve Kudüs’ü başkent ilan kanunu kınandı. Kudüs’te temsilciliği bulunan ülkelerden ”temsilciliklerini ‘kutsal şehir’den Tel Aviv’e taşıması’ istendi. Karar, Güvenlik Konseyi’nde oylamaya katılan 14 üye ülkenin oybirliği ile kabul edilirken, ABD oylamaya katılmadı ancak kararı veto da etmedi.

Kudüs’te sadece 13 ülkenin (Kosta Rika, Bolivya, Şili, Kolombiya, Dominik Cumhuriyeti, Ekvador, El Salvador, Guatemala, Haiti, Hollanda, Panama, Uruguay ve Venezuela) elçiliği vardı. BM Güvenlik Konseyinin İsrail’in Doğu Kudüs’ü işgalini kınayan kararı(UNSCR 478) kabul etmesinin ardından bu ülkeler de elçiliklerini Tel Aviv’e taşımaya başladı. 2006 yılında El Salvador ve Kosta Rika’nın da elçiliklerini Kudüs’ten Tel Aviv’e geri taşımasıyla Kudüs’te hiçbir büyükelçilik binası kalmadı.

Kudüs’ün statüsü konusunda ABD’deki tartışma

‘Kral Davut’un Kudüs’ü İsrail’in başkenti ilan etmesi’nin 3000’nci yılı kabul edilen 1995 yılında Amerikan Kongresi, Kudüs’ün, İsrail’in başkenti olarak kabul edilmesini ve Tel Aviv’deki Amerikan büyükelçiliğinin 31 Mayıs 1999’dan geç olmamak üzere Kudüs’e taşınmasını içeren bir yasayı büyük oy çokluğuyla kabul etti (yasanın İngilizce tam metni aşağıda). ABD Anayasasına göre, bir bölge üzerinde yabancı bir gücün egemenliğini tanıma konusunda ABD başkanı yetkili. Gerek Bill Clinton ve halefi George W. Bush ve gerekse de mevcut başkan Barack Obama, başkanların bu konuda yetkili olduğu, Kongre’nin bu konuda sadece tavsiye kararı alabileceği gerekçesiyle bu yasaya itiraz edegeldiler.

Bu üç başkanın 1995 tarihli yasayı uygulamama konusundaki gerekçeleri ise yasanın yedinci maddesinde, başkanlara, ”yasanın uygulanmasının ABD’nin çıkarları ve güvenliği konusunda risk oluşturduğuna kanaat getirirse 6 aylığına askıya alabilir’ yetkisi vermesi. Başkanlar bu maddeden yararlanarak altı ayda bir önlerine gelen yasanın uygulanmasını ‘ihtilaf çözülünceye’ kadar altı ay daha erteliyorlar. Yani ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıma kanunu yeni değil ve 31 Mayıs 1999’dan beri her yıl iki kez ABD başkanlarının önüne imza için yeniden geliyor. Ve bugüne kadar 34 kez sessizce yeniden ertelendi.

Kudüs’ün başkent statüsünü kendisi açısından hayati ve tarihsel önemde gören İsrail, ABD, elçiliğini Kudüs’e taşımadıkça başka hiçbir ülkenin taşımayacağını gördüğünden ABD’de bu konuda yıllardır büyük lobi çalışması yapıyor. Amerikalı politikacılar ise, bugüne kadar sürekli olarak seçim dönemlerinde elçiliği Kudüs’e taşıma sözü verdiler. George W. Bush ve Barack Obama, seçilmelerinden önce Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıyan yasayı imzalayacakları vaadinde bulundular ancak ikisi de başkanlığa başladıktan sonra bu vaatlerini rafa kaldırdılar.  Donald Trump da seçim kampanyası boyunca aynı sözü verdi. Trump’ın diplomatik statükoları çok da önemsemeyen tavırları, İsrail’de kısmen daha umutlu bir beklentiye yol açıyor.

Nitekim Donald Trump’ın, ABD’nin İsrail büyükelçisi olarak atadığı David Friedman’ın,  ‘İsrail’in ebedi başkenti Kudüs’teki görevime başlamayı dört gözle bekliyorum’ şeklindeki açıklamasını da ABD’nin bu kez elçiliği Tel Aviv’de tutma politikasından vazgeçebileceğinin işareti olarak değerlendirenler var.

ABD Büyükelçiliği 1948 yılında beri Tel Aviv’de görev yapıyor. Halen ABD’nin Kudüs’te üç diplomatik temsilciliği görev yapıyor. Batı Kudüs’te ve Doğu Kudüs’te birer konsolosluk ile Doğu ve Batı Kudüs’ün ortasında kalan ve kimseye ait kabul edilmeyen Arnona’da 2010 yılında açılan bir ofis.

2011 yılında başkanların 1995 tarihli yasayı askıya alma yetkisini sona erdiren yeni bir yasa tasarısı Kongre’ye sunuldu ancak Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komisyonu’ndan bile geçemedi.

Amerika Bülteni’ni Twitter’dan takip edebilirsiniz:

Halen askıdaki 1995 tarihli Kudüs Kanunu’nun orijinal metni:

104TH UNITED STATES CONGRESS
1ST SESSION

An Act
To provide for the relocation of the United States Embassy in Israel to Jerusalem, and for other purposes.

SECTION 1. SHORT TITLE.

This Act may be cited as the ‘‘Jerusalem Embassy Act of 1995’’.

SEC. 2. FINDINGS.

The Congress makes the following findings:
(1) Each sovereign nation, under international law and custom, may designate its own capital.
(2) Since 1950, the city of Jerusalem has been the capital of the State of Israel.
(3) The city of Jerusalem is the seat of Israel’s President, Parliament, and Supreme Court, and the site of numerous government ministries and social and cultural institutions.
(4) The city of Jerusalem is the spiritual center of Judaism, and is also considered a holy city by the members of other religious faiths.
(5) From 1948-1967, Jerusalem was a divided city and Israeli citizens of all faiths as well as Jewish citizens of all states were denied access to holy sites in the area controlled by Jordan.
(6) In 1967, the city of Jerusalem was reunited during the conflict known as the Six Day War.
(7) Since 1967, Jerusalem has been a united city administered by Israel, and persons of all religious faiths have been guaranteed full access to holy sites within the city.
(8) This year marks the 28th consecutive year that Jerusalem has been administered as a unified city in which the rights of all faiths have been respected and protected.
(9) In 1990, the congress unanimously adopted Senate Concurrent Resolution 106, which declares that the Congress ‘‘strongly believes that Jerusalem must remain an undivided city in which the rights of every ethnic and religious group are protected’’.
(10) In 1992, the United States Senate and House of Representatives unanimously adopted Senate Concurrent Resolution 113 of the One Hundred Second Congress to commemorate the 25th anniversary of the reunification of Jerusalem, and reaffirming congressional sentiment that Jerusalem must remain an undivided city.
(11) The September 13, 1993, Declaration of Principles on Interim Self-Government Arrangements lays out a timetable for the resolution of ‘‘final status’’ issues, including Jerusalem.
(12) The agreement on the Gaza strip and Jericho Area was signed May 4, 1994, beginning the five-year transitional period laid out in the Declaration of Principles.
(13) In March of 1995, 93 members of the United States Senate signed a letter to Secretary of State Warren Christopher encouraging ‘‘planning to begin now’’ for relocation of the United States Embassy to the City of Jerusalem.
(14) In June of 1993, 257 members of The United States House of Representatives signed a letter to the Secretary of State Warren Christopher stating that the relocation of the United states Embassy to Jerusalem ‘‘should take place no later than . . . 1999’’.
(15) The United States maintains its embassy in the functioning capital of every country except in the case of our democratic friend and strategic ally, the State of Israel.
(16) The United States conducts official meetings and other business in the city of Jerusalem in de facto recognition of its status as the capital of Israel.
(17) In 1996, the State of Israel will celebrate the 3,000th anniversary of the Jewish presence in Jerusalem since King David’s entry.

SEC. 3. TIMETABLE

(a) Statement of the Policy of the United States.—
(1) Jerusalem should remain an undivided city in which the rights of every ethnic and religious group are protected.
(2) Jerusalem should be recognized as the capital of the State of Israel; and
(3) the United States Embassy in Israel should be established in Jerusalem no later than May 31, 1999.
(b) Opening Determination.—Not more than 50 percent of the funds appropriated to the Department of State for fiscal year 1999 for ‘‘Acquisition and Maintenance of Buildings Abroad’’ may be obligated until the Secretary of State determines and reports to Congress that the United States Embassy In Jerusalem has officially opened.

SEC. 4. FISCAL YEARS 1996 AND 1997 FUNDING.

(a) Fiscal Year 1996.—
Of the funds authorized to be appropriated for ‘‘Acquisition and Maintenance of Buildings Abroad’’ for the Department of State in fiscal year 1996, not less than $25,000,000 should be made available until expended only for construction and other costs associated with the establishment of the United States Embassy in Israel in the capital of Jerusalem.
(b) Fiscal Year 1997.—

Of the funds authorized to be appropriated for ‘‘Acquisition and Maintenance of Buildings Abroad’’ for the Department of State in fiscal year 1997, not less than $75,000,000 should be made available until expended only for construction and other costs associated with the establishment of the United States Embassy in Israel in the capital of Jerusalem.

SEC. 5. REPORT ON IMPLEMENTATION.

Not later than 30 days after the date of enactment of this Act, the Secretary of State shall submit a report to the Speaker of the House of Representatives and the Committee on Foreign Relations of the Senate detailing the Department of State´s plan to implement this Act. Such report shall include—
(1) estimated dates of completion for each phase of the establishment of the United States Embassy, including site identification, land acquisition, architectural, engineering and construction surveys, site preparation, and construction; and
(2) an estimate of the funding necessary to implement this Act, including all costs associated with establishing the United States Embassy in Israel in the capital of Jerusalem.

SEC. 6. SEMIANNUAL REPORTS.

At the time of the submission of the President´s fiscal 1997 budget request, and every six months thereafter, the Secretary of State shall report to the Speaker of the House of Representatives and the Committee on Foreign Relations of the Senate on the progress made toward opening the United States Embassy in Jerusalem.

SEC. 7. PRESIDENTIAL WAIVER.

(a) Waiver Authority.—
(1) Beginning on October 1, 1998, the president may suspend the limitations set forth in section 3(b) for a period of six months if he determines and reports to Congress in advance that such suspension is necessary to protect the national security interests of the United States.
(2) The President may suspend such limitations for an additional six month period at the end of any period during which the suspension is in effect under this subsections if the President determines and reports to Congress in advance of the additional suspension that the additional suspension is necessary to protect the national security interests of the United States.
(3) A report under paragraph (1) or (2) shall include—
(A) a statement of the interests affected by the limitation that the President seeks to suspend; and
(B) a discussion of the manner in which the limitation affects the interests.
(b) Applicability of Waiver to Availability of Funds.—
If the President exercises the authority set forth in subsection (a) in a fiscal year for the purpose set forth in such section 3(b) except to the extent that the limitation is suspended in such following fiscal year by reason of the exercise of the authority in subsection (a).

SEC. 8. DEFINITION.

As used in this Act, the term ‘‘United States Embassy’’ means the offices of the United States Diplomatic mission and the residence of the United States chief of mission.