AMERİKA BÜLTENİ (14 Nisan 2017)
Follow @amerikabulteni
Zimbabwe, 8 yıl aradan sonra yeniden ‘milli para’ya dönülmesi çabası verirken bir yandan da ülkenin sürüklendiği büyük nakit para krizinden çıkış yolu arıyor. İnsanlar günlerce kuyrukta bekledikten sonra maaşlarını alabiliyor. Bankalarda hesabı olanlar en fazla 60 Amerikan doları çekebiliyor ama onun da içinde ‘gerçek’ bir Amerikan doları bile olmaması çok büyük olasılık. Zimbabwe Merkez Bankası Başkanı John Mangudya, halka ‘paniğe kapılmamaları’ çağrısı yaparak soruna çözüm bulacaklarını vaat etti ama bu açıklama yeterli güveni oluşturmuş görünmüyor. Getirilen yasal tedbirlerden biri de keçi, koyun ve inekler de dahil bazı taşınır malların da, bankalarda ipotek aracı olarak kullanılmasına izin verilmesi oldu.
Ülke, 2008 – 2009 yılları arasında, yüzde 79.6 milyar ile tarihte eşi az görülen bir hiper enflasyona sahne olmuştu. Bir restorana girildiğinde yemek fiyatı, yemek bitmeden birkaç kez zamlanıyordu. Bir Amerikan doları, 2 milyar 621 milyon 984 bin 228 Zimbabwe dolarına kadar yükseldi. 100 trilyon dolarlık kağıt banknot bile basıldı. Bir belediye otobüsüne, ‘trilyon’ ile bilet alındığı günlerdi.
Bu korkunç enflasyon yüzünden 2009’da kağıt yetiştiremediği için kendi milli dolarını artık basmayı durdurmuştu. 2006 Ağustos ayında Zimbabwe dolarından üç sıfır atılmıştı. 2008 Temmuz ayında 10 sıfır daha atıldı ve 10 milyar Zimbabwe doları bir anda 1 Zimbabwe doları oldu. Ancak o da enflasyona dayanamadı ve 2009 Şubat ayında paradan 12 sıfır daha atıldı.
Bankalar, bilgisayarlar parayı hesaplayamadı ve sonunda yabancı bir para birimini ülkenin milli parası yapmaktan başka çare kalmadı. 2015 yılı itibarı ile de Amerikan dolarına geçmeye karar verildi. Çin ülkenin 40 milyar dolar borcunu sildiği için 2015 yılı sonunda Çin Yuan’ının milli para olması gündeme geldi. Ancak sonradan vazgeçildi. Ülkenin dış ticaretinin yüzde 60’ının gerçekleştiği Güney Afrika Cumhuriyeti’nin ‘Rand’ı da en yaygın paralar arasında. Bugünlerde Amerikan doları yerine ‘rand’a geçilmesi eğilimi de güçlenmiş durumda. Yaklaşık 3 milyon Zimbabwe’li ekonomik sıkıntı nedeniyle göç ettikleri komşu Güney Afrika’da yaşıyor. 2016 Haziran ayı itibarı ile Zimbabwe’de resmen 9 ayrı ülkenin parası geçerli. Ancak yüzde 90 piyasaya Amerikan doları egemen.
Ülkenin likidite krizine çözüm aranırken, Zimbabwe Merkez Bankasının hazine bonolarının, ülkenin yeni parası olması da gündeme geldi. Bu amaçlar piyasaya 120 milyon Amerikan doları değerinde hazine bonosu, yeni para olarak sürüldü. Ancak, bu Zimbabwe bonolarının ülke dışında hiçbir değeri yok. Ülkenin yaşadığı büyük eksternalizasyon (üretimin hiç yapılamaması, tamamen ithalata bağımlı hale gelmek) durumu daha da içinden çıkılmaz hale getiriyor. Zimbabwe halkının da, ülke yönetimine güveni ve geleceğe umudu çok düşük olduğu için yeni bir milli paraya güven duyması kısa sürede mümkün gözükmüyor. Robert Mugabe ülkeyi 1980 yılından beri tek başına ve sistematik yolsuzlukla keyfi bir şekilde yönetiyor. 93 yaşındaki lider, ‘tanrı kendisini çağırıncaya kadar emekli olmayı düşünmediğini’ açıkladı. Transparency International endeksine göre Zimbabwe dünyadaki en yolsuz 20 ülke arasında yer alıyor.
Zimbabwe’deki bu gelişmelerin bir de ironik yanı var. Bir zamanlar bir otobüs bileti bile alınamayan trilyon Zimbabwe banknotları, bugün dünyanın değişik ülkelerindeki para koleksiyoncularca yüzlerce Amerikan dolarına satın alınabiliyor.
AMERİKA BÜLTENİ‘ni Twitter’dan takip edebilirsiniz
Liderlerinin ya ölerek ya da ülkeden kaçarak iktidardan ayrıldığı kıta: Afrika