Güney Afrika’da ‘apartheid’ rejimi boyunca, insan onurunu çiğneyen uyarı tabelaların örneklerinden biri.
AMERİKA BÜLTENİ (5 Kasım 2018)
Güney Afrika’da 1948’den 1990’ların başına kadar 40 yılı aşkın hüküm süren beyaz ırkçısı rejim, uluslararası toplumdan ve kurumlardan dışlandıkça, örtülü ve gizli faaliyet ve ilişkilere yönelmişti. Bu örtülü ilişkilerin ve faaliyetlerin bazı Batılı güçlerde de karşılık bulduğu bir sır değildi. ABD, İngiltere ve Fransa’nın rejimi bir şekilde desteklediği, ilişkilerini sürdürdüğü çok yaygın bir şüpheydi. Ancak Güney Afrikalı yazar Hennie van Vuuren’in 10 yıllık arşiv taraması sonrası hazırladığı “Apartheid, Guns and Money (Irkçı Rejim, Silahlar ve Para) adlı kitap, ırkçı rejim ile ilişki kurup hatta destekleyenler arasında, herkesi şaşırtacak ülkeler olduğunu da ortaya çıkardı. Halen, insan hakları ve ekonomi ihlalleleri konularına eğilne ‘open secrets’ sitesini yöneten Van Vuuren, ırkçı rejime Batılı finans kurumlarının, silah ve petrol şirketlerinin desteklerinin yanı sıra, Sovyetler Birliği ve Çin’in de Güney Afrika ırkçı rejimi ile bir çok kez işbirliği yaptığını gözler önüne seriyor.
1980’li yıllarda, bu iki ülkenin ırkçı rejimi tanımayıp, siyahi devrimci grupları ve Afrika özgürlük hareketini desteklediklerine inanılıyordu. O yıllarda Güney Afrika’nın ünlü elmas devi De Beers’in Moskova’da görüntülenmesi gibi gelişmeler de, iki ülkenin o yıllarda elmas fiyatları konusundaki ortak çıkarlarının bir yansıma gibi görülüp çok üzerinde durulmamıştı.
Qz.com sitesinin 1 Kasım’da ABD’de satışa sunulan kitaptan aktardığı örneklerden birisi, Sovyetlerin uydusu Doğu Almanya’dan, bir Danimarka nakliye firması aracılığı ile Peru’ya gidiyormuş gibi görünüp aslında Güney Afrika’ya gitmekte olan 1400 anti-tank füzesi de dahil 60 sevkiyatlık dev silah nakliyesi. Silahların, nihai varış yerini küresel gözlerden gizlemek için dünyanın ta öbür yarısına gidip sonra Güney Afrika’ya ulaşması planlanmıştı. Van Vuuren’in arşiv bulgularına göre, Güney Afrika silah firması Armscor, silahları, Doğu Berlin merkezli ve çalışanları Stasi ajanlarından oluşan silah firması IMES’ten satın almıştı. Van Vuuren’a göre, Sovyetler ve Güney Afrika arasındaki ilişkilerin tahminlerin bile çok ötesine geçiyordu. Örneğin, Armscor’un, Leningrad kentinde, Güney Afrikalı askeri uzmanların görev yaptığı bir ofisi bile vardı. İki başkent o kadar yakındı ki 1986’da Çernobil kazası gerçekleştiğinde Sovyet rejimi, tıbbi destek için Güney Afrika’dan acil yardım isteyecekti.
Kitap, Çin’in de bir Kongo firmasını perdeleme olarak kullanarak, makineli tüfeklerden füze ve füze rampalarına kadar askeri ekipmanları Güney Afrika cumhuriyetine gönderişini gözler önüne seriyor. Çin, Güney Afrika rejiminin Angola’daki müttefiki UNITA’ya da silah desteği sağlamış.
Oxford Üniversitesinin Afrika araştırmaları merkezinden profesör Jonny Steinberg, Van Vuuren’in kitabının, perde gerisindeki örtülü ticaretlerin, sadece aynı ideolojik veya kültürel safta görünen şirketler ve hükümetler arasında olabileceği algısının nasıl bir yanılgı olduğunu gösterdiğini belirtiyor.
AMERİKA BÜLTENİ‘ni Twitter‘dan ve Facebook‘tan takip edebilirsiniz