Türkiye’nin tarihteki ilk fotoğrafları New York’ta sergileniyor
GABRIELA BOLANOS
(AMERİKA BÜLTENİ / 27 Şubat 2019)
Akıllı telefonlarımız sayesinde, bugünlerde ziyaret ettiğimiz yerlerin fotoğrafını veya videosunu çekmek çocukların bile yapabildiği bir şey. 180 yıl önce bir yerin fotoğrafını çekmek olağanüstü meşakkatli bir işti. Fotoğraf makinesinin ilk versiyonu olan ve dünyada bir kaç tane olan Daguerreo tipi makineleri bir yerden bir yere taşımak önemli bir yük taşımaktı.
İşte o günlerde bir Fransız sanatçının Ön Asya’ya böylesi bir fotoğraf makinesi ile seyahatini önemli ve tarihi yapan detaylardan biri bu.
İslam mimarisine son derece meraklı bir mimari tarihçisi de olan çizgi ustası Girault de Prangey, ‘anıtlar tarihi’ne katkı yapmak amacıyla İslami mimariyi fotoğraflamaya karar verip 1841’de yola çıktı. Doğu Akdeniz’de 3 yıl süren seyahatinden ülkesine döndüğünde bugünkü Yunanistan, Mısır, Türkiye, Lübnan, Suriye, Kudüs ve İtalya’dan 1000’den fazla Daguerreo tipi baskıyla elde edilen fotoğraf oluşmuştu. Ne o, bunun dünyanın en eski fotoğraf arşivi olacağının farkındaydı ne de ne de uzun yıllar kimse bunun farkındaydı. Çünkü Girault de Prangey arşivini asla sergilemedi. Hayatında hiç evlenmeyen ve yalnız yaşayıp ölen Prangey’in arşivi, İkinci Dünya Savaşından sonra terk edilmiş yıkı villasını satın alan komşusunun keşfetmesiyle bulundu.
1843 yılında geldiği İstanbul’da konaklayan Prangey’in Türkiye macerasına ilişkin çok fazla yazılı bilgi bulunmuyor. Arkadaşlarına yazdığı mektuplarından İstanbul’daki Fransız elçiliğinin yardımıyla dolaştığını öğrendiğimiz Prangey, İstanbul’dan Ege sahili boyunca Antalya’ya kadar gitmeyi planlamış. Ancak seyahatte tanıştığı bir İngiliz arkeolog baştaki yol planını değiştirmiş. Bodrum’a kadar gittiği ise kesin.
Louis Daguerre’nin fotoğraf basım tekniğini icat etmesinden sadece 3 yıl sonra yola çıktığı için Girault de Prangey‘in 1843 yılındaki fotoğraflarının, İstanbul’un ilk fotoğrafları olduğu tahmin ediliyor.
Ve bu yıl tarihte ilk kez, bu paha biçilmez arşivden 120 eser, New York’ta Metropolitan Sanat Müzesinde sergilenmeye başladı. 12 Mayıs 2019’a kadar açık kalacak bu son yılların en önemli sergisinde Girault de Prangey’in 120 fotoğrafının yanı sıra gezdiği yerlerde yaptığı ebru, sulu boya ve kara kalem çalışmalarından örnekler de yer alıyor.
Girault de Prangey’in Ön Asya’da fotoğrafladığı tarihi eser ve kalıntıların bir kısmının günümüzde artık olmaması da bu fotoğrafların değerini daha artırıyor. Aşağıdaki fotoğraf,
Antakya Kapısından Halep’e bir bakış:
AMERİKA BÜLTENİ‘ni Twitter‘dan ve Facebook‘tan takip edebilirsiniz