AMERİKA BÜLTENİ (6 Kasım 2020)
ABD’de 3 Kasım Başkanlık ve Kongre seçimlerinin sonuçları büyük ölçüde dört eyalette devam eden sayımın sonuçlarına bağlı hale geldi. Bu dört eyalette sayım sonucunun alınmasındaki yavaşlığın temel nedeni halen seçim kurullarına ulaşmakta olan ‘posta oyları’ ile iki aday arasındaki farkın, gelen oylarla değişebilir ölçüde küçük olması.
Donald Trump’ın, sayımı devam eden bu oylarda, kendisinin oy oranının azaldığı eyaletler için hile yapılmakta olduğu iddiası, bu oyları önümüzdeki günlerin yargısal ve politik çekişmelerinin merkezine oturtuyor.
Aslında, bağımsız gözlemci organizasyonlara göre, bu şekilde oy kullanımında hile olasılığı, şahsen sandıklarda oy kullanmadan daha yüksek değil. Brennan Adalet Merkezi adlı gözlemci kuruluşun raporuna göre ise ABD’de, seçmen kaynaklı hileli oy oranı yüzde 0.0009 düzeyinde. Yani bir seçim sonucunu etkilemesi imkansıza yakın ölçüde.
‘’Absentee (Mevcutsuz)’’ oy ne demek?
‘Absentee vote (mevcutsuz oy)’, seçim günü kayıtlı olduğu sandığa gidip oy kullanamayacak seçmenlerin, seçimden belirli bir süre öncesine kadar, adına basılmış pusulasını adresine talep ederek, seçim gününden önceki bir gün veya yerden oy kullanabilmesi olanağıdır. 19’ncu yüzyılın ortalarından beri ABD seçimlerinde seçmenlere tanınan bir imkan bu.
Seçmenler, mevcutsuz oy pusulası başvurularının açık olduğu günlerde, bu şekilde oy kullanacaklarını, kayıtlı oldukları yerel seçim kuruluna bildirmezlerse, kullanacakları oy geçersiz olur. Yani bir seçmenin hem posta yoluyla hem de bizzat sandığa giderek mükerrer oy kullanması, ne şekilde oy kullanacağı önceden bilindiği için imkansızdır. Seçmenin oy pusulasını, eyaletin yasalarından belirtilen gün ve saate kadar seçim merkezine ulaşacak şekilde kullanması zorunludur. Posta yoluyla oy ise, ‘absentee’ yöntemiyle oy kullanmanın şekillerinden sadece biridir.
Eyaletlerde farklı uygulamalar olmakla birlikte genel olarak seçmen, postayla göndermenin yanı sıra, oy pusulasını, seçim gününden önce kendisi elden de ulaştırabilir. Veya ulaşımı kolay yerlere kurulacak erken oy sandıklarından birinde de kullanabilir.
16 eyalette, bu şekilde oy kullanabilmeniz için yasada belirtilen gerekli mazeretlerden birini belgelemeniz gerek:
Bu eyaletler:
Alabama, Arkansas, Connecticut, Delaware, Indiana, Kentucky, Louisiana, Massachusetts, Mississippi, Missouri, New Hampshire, New York, South Carolina, Tennessee, Texas ve West Virginia.
Genel Mazeretler:
- Kayıtlı olduğu idari bölgenin (county) dışında yaşıyor olmak
- (County dışında) Farklı bir yerde öğrenci olmak
- Hastalık ve bedensel engeli bulunmak
- Oy saatlerinde çalışıyor olmak veya jüri görevinde bulunmak
- Seçim ve sayım işlerinde görevli olmak
- Oy merkezlerine gitmesini engelleyen dini inancı olmak
- Oy vermesine engel olmayacak suçlamalarla tutuklu halde olmak
29 eyalet ile hiçbir eyalete bağlı olmayan başkent Washington DC’de ise, yukarıdaki mazeretleri olan her seçmene, ‘mazeretini belgeleme mecburiyeti’ olmadan, talep ederse, ‘gıyapta oy’ pusulası gönderiliyor. Bu eyaletler:
Alaska, Arizona, California, D.C., Florida, Georgia, Idaho, Illinois, Iowa, Kansas, Maine, Maryland, Michigan, Minnesota, Montana, Nebraska, Nevada, New Jersey, New Mexico, North Carolina, North Dakota, Ohio, Oklahoma, Pennsylvania, Rhode Island, South Dakota, Vermont, Virginia, Wisconsin ve Wyoming.
Bu eyaletlerden Pennsylvania’nın bütün ‘absentee vote’ uygulamasını ‘posta yoluyla oy’ olarak adlandırması nedeniyle, Amerikan medyasında, ‘absentee vote’ ve ‘mail in vote’un sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılıyor.
Posta Yoluyla Oy (Mail in ballot) nedir?
Posta yoluyla oy, herhangi bir mazeret gerektirmeksizin bütün oy işleminin postayla yapılması. Beş eyalet, Washington, Oregon, Colorado, Utah ve Hawaii eyaletleri, bütün seçimlerini bütün seçmenleri için bu şekilde yapan eyaletler. Yani, herhangi bir seçimden önce bütün kayıtlı seçmenlere oy pusulaları otomatik olarak postalanıyor ve seçmenler oylarını kullanıp pusulalarını seçim kurullarına geri postalıyor.
Neden bu yıl çok fazla mevcutsuz oy kullanıldı?
2020 seçiminde ‘mevcutsuz oy kullanımında’ tarihi bir rekor kırıldı. Bu, 1970’lerin başında seçmen yaşının 18’e indirilmesinden beri en kitlesel seçim kayması oldu. Bunun temel nedeni ise Kovid-19 salgını. Çoğu kişi, virüs riski nedeniyle seçim günü oy kabinlerine girmek veya kalabalık kuyruklarda beklemek istemedi. Bu tür seçmenler ise genellikle kalabalık şehir seçmenleri. Yani, Joe Biden’ın oldukça yoğun oy kazandığı yerler. Joe Biden ve Demokratların, virüsle mücadelede, maske-mesafe kuralı konusunda titizlikleri de genel bir Demokrat Partili seçmen davranışına dönüştü. Biden, kampanyası boyunca maske mesafe kuralını ihlal edecek miting yapmadı.
Küçük şehirler, kasabalar veya büyük kentlerin izole banliyölerinin sandıklarında böylesi virüs bulaşması riski daha düşük olduğu için sandıklarda oy kullanımı yüksek oldu. Buralar da Trump seçmenlerinin yoğun yaşadığı yerler. Yine Trump, seçmenlerine virüsten korkmamayı bir politik meydan okuma olarak telkin ettiği için, taraftarlarının önemli bir kısmı çağrılarına uydu. Örneğin kendisinin ve çoğu seçmeninin maskesiz katıldığı kalabalık mitinglerini son güne kadar sürdürdü. Bu arada kendisi de virüs kaparak hastanelik olmasına rağmen.
Yine, Demokrat Partinin seçmen kitlesinin çok büyük bölümü maaşlı çalışanlardan veya hareket alanı dar yoksullardan oluşuyor. Seçim gününün resmi tatil olmaması ve hafta içi olması, potansiyel Demokrat seçmenlerin çoğunlukla seçimde oy kullanmamasına neden oluyor. Politik kutuplaşmanın etkisiyle bu yıl her zamankinden fazla seçmen oy kullanmaya karar verdi. Doğal olarak da mevcutsuz oy imkanını tercih ettiler.
Tartışma nereden çıkıyor?
Aslında, henüz bu oyların sonuca etki edecek şekilde şaibeli olabileceğini gösteren tek bir delil bile yok. Trump’ın kampanyasının tek dayanağı, ‘bu oylarda çoğunlukla Biden’a oy çıkması.’
Demokratlar ise, Trump’ın kampanyasının az farklı bir yenilgiyi, bu oylar üzerinden tartışmalı hale getirip, yargıda seçimi kendi lehine çevirme stratejisi izlediğini savunuyor. Haftalardır konuşulan, ‘Trump’ın erken bir zafer ilan edip, ardından sayılacak oyları şaibeli ilan edeceği’ iddiasının seçim gecesi bir yönüyle gerçekleşmesi de bunun bir strateji olduğu iddiasını güçlendiriyor.
Bu iddia edilen stratejinin, henüz olasılığı küçük kalan en aşırı aşaması ise, Trump’ın bütün Cumhuriyetçi Partilileri, bu henüz delillendiremediği iddiasının arkasında toplanmak zorunda bırakıp, Pennsylvania, Wisconsin, Georgia, Arizona gibi eyaletlerdeki Cumhuriyetçi çoğunluklu eyalet Kongrelerine, ‘’mevcutsuz kullanılan oylarda hile yapıldığı için, Biden’ın eyaletimizi kazanmasını geçersiz ilan ediyor, eyaletin seçici delege oyları mazbatalarını Trump’a veriyoruz’’ kararı aldırması. ABD Anayasası, ‘electoral college’ oylarının belirlenme şeklini eyaletlere bırakıyor. Bu konuda federal bağlayıcı bir düzenleme yok. Sandık sonuçlarını yok sayacak bu çok aşırı ve halen olasılığı çok zayıf nükleer hamlenin ise seçim sonucunu basit bir hukuk çekişmesinin çok ötesinde krizlere dönüştüreceği açık.
Trump, daha Ekim ayı ortasında Virginia’da 500 bin mevcutsuz oy pusulası talebinin sahte olduğunu ve adres kayıtlarının teyid edilmediğini iddia etti. Ancak, Virginia Seçim Kurulu, eyalette bu yönde hiçbir usulsüzlük bulunmadığını, bazı kişisel bilgi yanlışlarının da düzeltildiğini açıklayarak bu iddiayı yalanladı.
Seçim gününe kadar kayda değer iki kitlesel hata oldu. Ohio eyaleti Franklin County bölgesindeki 50 bin mevcutsuz oy pusulasında hata yapıldığı fark edildi. Bunun üzerine söz konusu 50 bin kişiye, mükerrer oy kullanma imkanı doğurmayacağından emin olunacak şekilde ikinci kez pusulaları gönderildi.
New York’ta, 100 bin kadar oy pusulasında seçmen isimleri ve adreslerde yazım ve harf hataları tespit edildiği için yeniden oy pusulaları basılarak gönderildi.
Bu iki olay da genel olarak seçim sonuçlarını etkilemekten çok uzak yerlerde kaldılar.
Cumhuriyetçi Kongrelerin aldığı kararlar da krizin derinleşmesinde önemli rol oynadı.
Örneğin Pennsylvania’da Cumhuriyetçi çoğunluklu eyalet Kongresi, idari bölgelerin tüm taleplerine rağmen, mevcutsuz oyların işlem ve sayımlarının seçim günü sabahına kadar başlamasını öngören yasayı değiştirmedi. Bu da yerel seçim kurullarını, seçim günü bir yandan sandık oyları sürecini işletirken bir yandan da toplamı 2,6 milyonu bulan ‘mevcutsuz oy pusulası’ dağları ile başbaşa bıraktı. Buna ek olarak eyaletin dokuz idari bölgesinin bu tür oyların sayımını Çarşamba sabahına tehir kararı geldi. Dolayısıyla sandıklarda bizzat kullanılan oylar ilk olarak sayıldı ve doğal olarak Trump önde çıktı. Ancak, çoğunluğu Philadelphia ve Pittsburg gibi büyük kentlerde kullanılmış mevcutsuz oyların sayımına geçilmesiyle Trump’ın liderliği de hızla erimeye başladı.
Bunun tam tersi Ohio ve North Carolina’da gerçekleşti. Bu iki eyalet, mevcutsuz oyların işlemlerini seçim gününden önce başlattıkları için, mevcutsuz oylar önce sayıldı. Bu da ilk açıklanan sonuçlarda Biden’ın bu iki eyalette önde gözükmesine yol açarak Salı akşamının ilk saatlerinde Demokratları oldukça umutlandırdı. Ancak daha sonra bu iki eyalette sandık oylarının gelmesiyle Trump öne geçti.
Aslında, eyaletler arası farklılıklar nedeniyle Trump’ın kampanyasını, ‘mevcutsuz oylar şaibelidir’ iddiasında çelişkide bırakan durumlar da var. Örneğin, Arizona eyaletinde Cumhuriyetçilerin önemli bir kısmı da, diğer kritik eyaletlerdeki Cumhuriyetçilerden farklı olarak tıpkı Demokratlar gibi çoğunlukla posta yoluyla oyu tercih etti. Joe Biden’ın 4 puanlık sürpriz liderliği üzerine Fox News dahil bir çok haber kanalı Biden’ın eyaleti kazandığını duyurdu. Mevcutsuz oyların sayımı sürdükçe bu fark erimeye başladı. Trump’ın kampanyası zayıf da olsa eyaleti yeniden kazanma umudu doğunca, Arizona’da, mevcutsuz oyların sayımının sonucunun beklenmesi gerektiğini savunmaya başladı. Ancak liderliğini çok az farkla sürdürdüğü ve her dakika farkın kapandığı Pennsylvania ve Georgia’da ise oy sayımının derhal durdurulmasını savunuyor.
Seçimden günler sonra hala ulaşan mevcutsuz oylar ne anlama geliyor?
Her eyaletin, mevcutsuz oyların postalanması ve seçim kurulunda olması gereken tarihleri farklı. Ancak genel olarak bütün eyaletlerde, seçim gününden sonra postaya verilen pusulalar geçersiz sayılıyor. Örneğin Michigan eyaletinde bir ‘mevcutsuz oyun’ geçerli olabilmesi için en geç 2 Kasım gece yarısına kadar postaya verilmiş olması ve en geç 17 Kasım günü akşamına kadar seçim kuruluna ulaşması gerekiyor. Wisconsin eyaletinde bu tarihler 3 Kasım ve 9 Kasım.
Nevada eyaletinde, en geç 3 Kasım günü postaya verilmek şartıyla, 10 Kasım gününe kadar ulaşacak oylar geçerli sayılacak.
Tartışmanın merkezine yerleşen Pennsylvania’da ise Eyalet Yüksek Mahkemesi, en geç 3 Kasım’da postaya verilmiş olması ve 6 Kasım gününe kadar seçim kuruluna ulaşması sınırlaması getirdi.
ABD ilk kez mi bu krizi yaşıyor?
Hayır son olarak 2000 yılında da benzeri bir kriz yaşanmıştı. Seçimin kritik eyaleti Florida’da seçim günü sayılan oylarda Al Gore önde çıkmış ancak sonraki günlerde yeni sayımlar ve ulaşan mevcutsuz oylarla Bush’un öne geçmesinden sonra derinleşen yargı mücadelesinden galip çıkan Bush ABD başkanı olmuştu.
AMERİKA BÜLTENİ‘ni Twitter‘dan ve Facebook‘tan takip edebilirsiniz