Cemal Tunçdemir
AMERİKA BÜLTENİ (8 Kasım 2014)
Follow @amerikabulteni
ABD Kongresi Temsilciler Meclisi ve Senato adlı iki ayrı meclis kurulundan oluşur. 100 sandalyeli Senato’da 50 eyaletin her biri iki senatörler temsil edilir. Eyalet bazında temsil eşitliği vardır. 435 sandalyeli Temsilciler Meclisi’nde ise her eyalet nüfusu oranında milletvekiline sahiptir. Bazı eyaletlerin 50’den fazla milletvekili varken, bazı eyaletlerin sadece 1 milletvekili vardır. Amerikan kamuoyu literatüründe Temsilciler Meclisine, ‘House of Representatives’ veya kısaca ‘House’ denir.
Her iki Meclis’in de kendine özgü yetki ve işlevleri vardır. Örneğin, vergi koymak, ABD başkanı da dahil devlet yetkililerini azletme yetkisi, başkanlık seçiminde hiçbir aday 270 seçici delege oyuna ulaşamazsa ABD Başkanını seçmek gibi yetkiler Temsilciler Meclisi’ne aittir.
ABD Başkanının, bakanlıklara, federal kurumların başkanlıklarına, federal yargıçlıklara, büyükeçliliklere ve Yüksek Mahkeme üyeliğine gösterdiği adayları ancak Senato onaylarsa atanmış sayılıp göreve başlayabiliyor. Senatörlüğü milletvekilliğinden daha karizmatik bir konum yapan, bu yetkilerinin yanı sıra, 6 yıllığına ve eyalet çapında bir seçimle seçilmeleri. Temsilciler Meclisi üyeleri 2 yıllığına ve eyaletin içindeki dar seçim bölgesinden aldıkları oyla seçilir.
Bununla beraber, dünyadaki bazı iki meclisli ülkelerin aksine ABD Kongresi’nde yasama faaliyetinde iki heyet arasında hiyerarşi yoktur. Bir tasarının yasalaşması için her iki Meclis’ten de ayrı ayrı geçmesi lazım. Bazen Senato bazen de Temsilciler Meclisi bir tasarının Kongre’den geçmesini engelleyebiliyor. Bir tasarının yasalaşması için her iki kanattan çıkan yasa metninin aynı olması gerek. Eğer farklılık varsa, Senato ve Temsilciler Meclisi üyelerinden ortak bir komite kurulur ve komitenin hazırladığı yeni metin her iki mecliste yeniden müzakere ve oylamaya gider. Dolayısıyla medyada sık sık hiyerarşik anlamda kullanılan ‘Kongre’nin alt kanadı Temsilciler Meclisi veya üst kanadı Senato’ ifadeleri yanlıştır.
Peki altlık-üstlük hiyerarşisi yoksa o halde ABD Anayasa yapıcıları neden iki meclisli bir yapı kurdular?
Üç ana nedeni var:
1 – Tarihi neden: Amerikalı koloniler İngiltere’den bağımsızlıklarını elde ettiler. Doğal olarak devlet teşkilat yapısı hakkında bir çok fikir İngilizlerden miras kaldı. İngiliz Parlamentosu, aristokrasinn temsil edildiği Lordlar Kamarası ve sıradan insanların temsil edildiği Avam Kamarası olmak üzere iki meclisli bir yapıya sahipti.
2 – Teorik neden: ABD’nin kurucu babaları devlet gücünün bir kişinin veya kurumun elinde toplanmasının devleti suistimale açık hale getireceğine inanıyorlardı. Devlet içinde her hangi bir erk ve veya makama aşırı yetki verilmesinden kaçınmak için ‘denge ve kontrol sistemine’ büyük önem verildi. Yasamanın tek bir meclisin elinde olmasındansa iki meclisinin birbirini dengeleyip frenleyeceği düşüncesi ağır bastı.
3 – Politik neden: Anayasa Kongresi’ne 13 koloninin 12’sinden (Rhode Island kongreyi boykot etmişti) delegeler katıldı. Küçük eyaletler, yeni federal devlete büyük eyaletlerin hakim olmasından korkuyordu. Ve Kongre’de eyaletlerin eşit temsili için bastırdılar. Büyük eyaletler ise doğal olarak nüfusa göre bir temsilden yanaydı. Görüş ayrılığı 1787 yazında Anayasa Kongresini başarısızlıkla sona erme tehlikesiyle karşı karşıya bıraktı. Ve artık “The Great Compromise” diye anılan büyük uzlaşma ile, bugünkü iki meclisli yapıda anlaşıldı. Eyaletlerin eşit şekilde temsil edildiği bir Senato ile nüfusa göre sandalyelerin dağıtıldığı bir Temsilciler Meclisi oluşturuldu. @CemalTdemir
***
İLGİLİ HABERLER