Cemal Tunçdemir (AMERİKA BÜLTENİ)
19 Aralık 2013
ABD’de son 30 yılda yükselen tutucu politikanın, Yüksek Mahkeme’yi politik ajandasının payandası yapma çabası Amerikan Yüksek Mahkemesi üyelik seçim sürecini de tarihinde olmadığı kadar politize etmiş durumda. Bu sebeple, her üye ataması büyük gürültüye sebep olurken, Yüksek Mahkeme’deki politik eğilim dengesinin geleceği de en önemli tartışma konusu olmaya devam ediyor. Ancak Yüksek Mahkeme’nin sol eğilimli kanadında yer alan en yaşlı üyesi, ‘’emekliye ayrılarak Obama’ya kendi yerine aynı görüşten bir hakimi atama fırsatı vermesi’’ çağrılarını reddederek herkesi şok etti.
80 yaşındaki kadın üye Ruth B. Ginsburg’un 2016’dan önce emekliye ayrılarak, başkanlığının ilk döneminde Mahkeme’ye 2 üye atama şansı yakalayan Obama’ya, üçüncü ‘solcu’ hakimi atama fırsatı vereceği iddia ediliyordu. Hatta ülkedeki bazı sol çevreler Ginsburg’a bu konuda baskı yapmak için bir süredir kampanya yürütüyordu. Ginsburg’un yaşlılığı sebebiyle 2016’dan sonra yerine atama şansını bir Cumhuriyetçi başkana vereceği endişesi var bu çevrelerde. Bunun da mahkemedeki siyasi dengeyi muhafazakarlar lehine tamiri uzun yıllar alacak şekilde bozabileceğinden korkuyorlar.
Ancak emekli olmayı reddeden Ginsburg, ‘’Yüksek Mahkeme üyelerinin bilinçleri karar alabilmek için açık olduğu sürece görevde kalması gerektiğini’’ söyleyerek bu talepleri reddetti. Mahkemenin en yaşlı üyesi olan Gingsburg, geçmişte benzeri şekilde yerlerine atama fırsatını Cumhuriyetçi başkanlara bırakmaktan çekinmeyen iki efsane liberal yargıç, William Brennan ve Thurgood Marshall’ı hatırlatarak şu şekilde konuştu:
‘’Yüksek Mahkeme yargıçları görev sürelerini, benzeri politik çizgideki başkan atama yapsın diye manipüle etmemelidir’’
***
İLGİLİ: Amerikan sisteminin temelindeki 9 kişi
***
Amerikan kamuoyundaki genel kabule göre mevcut 9 üyeden, Elena Kagan, Sonia Sotomayor, Ruth B. Ginsburg ve Stephen Breyer liberal (sol) kanatta yer alıyor. Tutucu (sağ) kanatta ise, mahkeme başkanı John Roberts, Antonin Scalia, mahkemenin tarihteki ikinci zenci üyesi Clarence Thomas ve Samuel Alito var. Her ne kadar ön içtihatları sağa eğilimli olsa da Anthony Kennedy, kararlarında iki kanada da yakın durarak kritik kararlarda belirleyici konumunda. Amerikalılar kendisine, “swing vote (kaygan oy)” diyor. Bu üyelerden ikisini Başkan Obama (Kagan ve Sotomayor), ikisini Başkan Reagan (Scalia ve Kennedy), birini Baba Bush (Thomas), ikisini Bill Clinton (Ginsburg ve Breyer), ikisini de George W. Bush (başyargıç Roberts ve Alito) atadı.
Eskiden mahkeme üyeliğine genelde 60′lı yaşlarındaki kişiler atanırdı. Ancak ideolojik mücadele sebebiyle, ‘’daha uzun süre üye kalsınlar’’ diye yaş ortalaması düştükçe düşüyor. Bush, 8 yıl önce hem de mahkeme başkanlığına 50 yaşındaki Roberts’ı atadı. Yani, John Roberts, önceki yıl emekli olan Jean Paul Stevens kadar yaşasa, yaklaşık 40 sene daha mahkeme başkanı olarak kalmaya devam edecek.
Gingsburg’un kararı sol kesimi de ikiye böldü. Bir kısmı Gingsburg’a, ‘evet haklısın ama bir de ülkenin politik gerçekleri var’ şeklinde itirazlarını dile getirirken, bir kısmı ise, ‘hukuka saygısı bu derece hassas olan bir yargıcın, görev yapabildiği sürece bu koltukta oturması en iyisi’ görüşünde.
ABD devlet ve hukuk sisteminin temel yönlendiricisi konumundaki Yüksek Mahkeme’nin üyeleri yaşamları boyunca görev yapıyor ve kendi istekleri ile emekliye ayrılmadıkça kimse tarafından görevden alınamıyorlar.
Follow @CemalTdemir