AMERİKA BÜLTENİ (4 Kasım 2014)
Follow @amerikabulteni
ABD, bugün federal Kongre’nin Temsilciler Meclisi ve Senato üyelikleri ile eyalet meclisleri ve bazı eyaletlerdeki valilik seçimleri için sandık başına gidiyor. İşte bugünkü seçimleri anlama klavuzu:
NEDEN SALI GÜNÜ?
ABD’de bir çok önemli seçim her yıl Kasım ayının ilk Salı günü yapılır. Çünkü ABD ilk kurulduğunda oy verme ve seçilme hakkı, sadece toprak ve mal sahibi olanlara tanınan bir imtiyazdı. Doğal olarak politik takvim de çiftçi seçmenlere göre şekillendi. Cumartesi günleri çiftçiler ürettikleri malları pazara getiriyorlardı. Pazar günleri ise kilisede vakit geçiriyordu. Seçimin 1 Kasım’da olmasına da imkan yoktu; çünkü 1 Kasım Katoliklerin ‘All Saints Day’ tatiliydi. Geriye Kasım ayının ilk pazartesi gününü takip eden Salı günü kalıyordu. Başkanlık seçiminde Kasım ayının ilk Salısı böylece geleneksel hale geldi. Diğer seçimler de başkanlık seçimi geleneğini taki petti.
NİÇİN FİL VE EŞEK?
Cumhuriyetçilerin parti ambleminin ‘fil’ ve Demokratların ambleminin ‘eşek’ olmasının arkasında yine çiftçi gelenek var. 1874’te efsane karikatürist Thomas Nast’ın çizdiği bir karikatürde, üzerinde ‘Cumhuriyetçi oylar’ yazan bir fil hariç, bütün hayvanları kovalayan aslan postu giymiş bir eşek vardı. Karikatür Cumhuriyetçiler tarafından beğenildi. Demokratların eşek amblemini almasının da sebebi de 1870’de Nast’in başka bir karikatüründen geliyor. Eşek de, alçak gönüllülüğü, sadeliği, cesareti, azmi ve sevgiyi simgeliyor.
MAVİ ve KIRMIZI EYALETLER NE DEMEKTİR?
Bu aslında görece yeni bir terim. İlk defa 2000 başkanlık seçiminde Tim Russert tarafından kullanıldı. Televizyonlar, Cumhuriyetçilerin kazandığı eyaletleri ‘kırmızı’ ve Demokratların kazandığı eyaletleri ‘mavi’ olarak gösteriyor. Bunlar birer standart renge dönüştü.
‘MIDTERM’ NE DEMEKTİR?
Bugünkü seçim gibi Başkanlık seçim yılına denk gelmeyen, Başkanın görev süresinin tam ortasına denk gelen Kongre seçimine, ‘midterm elections (dönem ortası seçimi)’ deniyor.
TEMSİLCİLER MECLİSİ
ABD Kongresi’nin iki kanadından biri olan Temsilciler Meclisi’nin 435 üyesi var. Her eyalet, nüfus sayısı oranında milletvekili koltuğuna sahip. Örneğin en kalabalık eyalet olan California’nın 53 milletvekili var. Alaska, Delaware gibi küçük eyaletlerin sadece birer milletvekili var.
ABD Temsilciler Meclisi seçimleri her iki yılda bir yapılıyor. Bugünkü seçimde 218 sandalyeye ulaşan parti Temsilciler Meclisi’nde çoğunluk grubu olur. Çoğunluk grubu olan Temsilciler Meclisi Başkanını ve komitelerin başkanlıklarını da ele geçirmiş olur. Ocak ayına kadar görevini sürdürecek mevcut 113’ncü Kongre’de Cumhuriyetçiler 234 koltukla çoğunluğu oluşturuyor. Demokratların ise 201 sandalyesi var.
Bugün ne olacak?
Bu yıl 16’sı Demokrat , 25’i Cumhuriyetçi 41 milletvekili yeniden aday olmadı. Önseçimlerde ise 4 milletvekili parti-içi rakiplerine yenilerek aday olamadı. Geri kalanların tamamı yeniden aday. Cumhuriyetçilerin 195 koltuğu ile Demokratların 159 koltuğu gözlemcilerce garanti olarak görülüyor. Yani asıl heyecan aslında geri kalan 81 koltuk için verilecek. Cumhuriyetçilerin çoğunluk kazanmak için bu 81 koltuktan 21’ini kazanması yetiyor. Demokratların ise en az 59’unu kazanması gerek. Bir çok analiste göre Cumhuriyetçiler, 114’ncü Kongre’nin Temsilciler Meclisi’nde de çoğunluğu oluşturacak.
SENATO
Temsilciler Meclisi’nin aksine ABD Senatosu’nda eyaletlerin üyelik sayısı nüfusa göre belirlenmiyor. ABD’de her eyaletin iki senatör seçme hakkı var. Toplam 100 senatörden oluşuyor Senato. Ve yine Temsilciler Meclisi’nin aksine senatörler 6 yıllığına seçiliyor. Ancak 100 üyenin seçimi de aynı yıl yapılmıyor. Senato’da devamlılığı ve tecrübeyi korumak adına, her iki yılda bir Senato’nun sadece üçte biri için seçim yapılıyor. Bugün, Amerikalılar görev süresi dolan 33 Senatör’ün koltuğu için sandık başında olacak. Bugün seçilecek senatörler 3 Ocak 2021 gününe kadar görevde kalacak. Ancak 113’ncü Kongre’de görev yapıp da ölüm ve diğer sebeplerle boşalan 3 senatörlük koltuğu için de ara seçim yapılacak. Yani bu 3 koltuğu seçilen senatörler, 6 yıl değil, seçildikleri koltuğun kalan görev süresi için seçilecek. Toplamda 36 koltuk için seçilmiş olacak.
Senato’da 51 koltuğa sahip olacak parti, Senato çoğunluk grubu olacak ve Senato lideri bu partiden olacak. 3 Ocak 2015’e kadar görevi devam edecek mevcut Senato’da Demokratlar, 53 koltukla çoğunluğu oluşturuyor. 2 bağımsız senatör de Demokratlar hareket ediyor. Cumhuriyetçilerin ise 45 senatörü var.
Bugün ne olacak?
Bugün seçime konu olacak 36 koltuktan 21’i halen Demokratlara ait koltuklar. 15 koltuk ise Cumhuriyetçi senatörlere ait koltuklar. Bir çok gözlemci bugün Cumhuriyetçilerin Senato’da da çoğunluğu ele geçireceği tahmininde bulunuyor. Çünkü Cumhuriyetçilerin çoğunluk için 6 koltuk kazanması gerekiyor. Bunun yarısı elde. Bugün emekli olan West Virginia, Montana ve South Dakota eyaletlerinin Demokrat senatörlerinin koltuklarını Cumhuriyetçi adayların kazanacağına garanti gözüyle bakılıyor. Arkansas’taki seçimin favorisi de Cumhuriyetçi aday. Bu durumda Cumhuriyetçiler geri kalan 10 çekişmeli koltuktan sadece ikisini kazanırlarsa çoğunluğa ulaşacaklar. Bu olursa, Kentucky Senatörü Mitch McConnell, Senato’nun yeni lideri olacak. Böylesi bir durumda, ABD Kongresi tamamen Cumhuriyetçilerin hakimiyetine girmiş olacak ve Obama’nın kalan 2 yıllık sürede Demokrat Parti ajandasına uygun reformlar yapması oldukça zorlaşacak.
Senato seçiminin Joe Biden’a bakan yönü ne?
Eğer Demokratlar bugün 48 sandalye kazanırsa (2 bağımsız Senatör de Demokrat grupla hareket ettiği için), çoğunluğu elinde tutabilecek. Çünkü ABD Anayasası’na göre eğer, Senato’da oylar 50-50 eşit bölünürse ABD Başkan Yardımcısı otomatik olarak Senato başkanı oluyor ve eşitliği bozan oyu o kullanıyor. Bu durumda Joe Biden, Kongre’de kritik figüre dönüşecek.
EYALET VALİLİĞİ SEÇİMLERİ
Senato seçimiyle beraber günün en önemli ve en merakla beklenen seçimi bu. Bugün 36 eyalette valilik seçimleri için de oy kullanılacak. Kongre seçimlerinin aksine, Demokratların sahip oldukları eyalet valiliği sayısını bugün artırmaları bekleniyor. Aralarında Florida, Michigan ve Wisconsin, Massachusetts, Connecticut ve Illinois gibi eyaletlerinde olduğu 11 eyalette seçimlere başabaş giriliyor. En dikkat çekeni Florida. Eyaletin eski Cumhuriyetçi valisi Charlie Crist, bu kez Demokrat Parti adayı olarak Cumhuriyetçi valiye karşı yarışıyor. New York ve California, Demokratların açık farkla kazanacağı iki eyalet olarak görülüyor. Texas’ta ise Cumhuriyetçile rahat.
New Jersey’de bugün valilik seçimi yok ama eyaletin Cumhuriyetçi valisi Chris Christie için önemli bir sınav. Çünkü halen Cumhuriyetçi Partili Valilerin de başkanlığını yürütüyor. Bugün seçimdeki mağlubiyet veya zafer, potansiyel 2016 başkan adayı olarak görülen Christie’nin 2016 planlarını etkileyecek.
BELEDİYE BAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ
Louisville (Kentucky): Mevcut başkan Greg Fischer iikinci dönemi için yeniden aday.
San Jose (California): Mevcut başkan Chuck Reed, görev süresi sınırı nedeniyle yeniden aday olamıyor. Bugün seçimin ikinci turu yapılacak
Washington D.C: Mevcut başkan Vincent C. Gray, Nisan ayındaki Demokrat Parti önseçiminde Muriel Bowser’a yenilmişti. Bowser bugünkü seçimin favorisi.
DİĞER
Bugün ayrıca bir çok eyalette, eyalet kongrelerinin seçimleriyle, county, okul kurulları, özel bölge yönetimleri için de seçimler yapılacak.
BUGÜN HANGİ SONUÇLARA ÖNCELİKLE BAKALIM?
Bütün ülkenin gözü öncelikle Senato seçimlerinde. Sandıkları, New York saati ile 19:30’da kapanan North Carolina ve New Hampshire eyaletinden gelecek ilk sonuçlar, Demokratların nasıl bir akşam geçireceklerinin ipucunu verecek. Çünkü bu iki eyalet Demokrat senatörlerin elinde ve az farkla önde gözüküyorlar. Bu iki koltuğu ve sandıkların 19:00’da kapanacağı Virginia’yı kaybederlerse, büyük bir mağlubiyetin işareti olacak. Iowa ve Colorado’da da Cumhuriyetçilerin kazanması heizmeti daha da büyütecek. Bu tabloyu Demokratlar için bozabilecek iki sürpriz eyalet Georgia ve Kansas. Georgia yasalarına göre bugün yüzde 50’yi hiçbir aday geçmezse 6 Ocak’ta ikinci tur seçim yapılacak. Kansas’ta ise, Demokratlar, kendi adaylarını çekerek Cumhuriyetçi senatör adayına karşı bağımsız adayı destekliyor. Cumhuriyetçilerin burayı da kaybetmesi mümkün. Bağımsız aday, kazandığında Senato’da hangi grupla hareket edeceğini açıklamadı ama Cumhuriyetçiler bağımsız adayın Demokrat olduğuna inanıyor.
EN GEÇ SONUÇLAR HANGİ EYALETLERDEN GELECEK?
Alaska’da sandıklar New York saati ile 5 Kasım sabahı 01:00’de kapanacak. Alaska’da uzaktan kullanılan oylar nedeniyle kesin sonucun alınması günler hatta haftalar sürebilir. Louisiana ve Georgia eyaletleri ilk turda mutlak çoğunluk şartına sahip. Hiçbir aday yüzde 50’yi geçemezse ikinci turlar yapılacak. Louisiana için 6 Aralık’ta yapılacak ikinci tur neredeyse kesin. Georgia’nın ise 6 Ocak’ta. Cumhuriyetçilerin Senato’da çoğunluk kazanmak için bu üç eyaletin sonuçlarına ihtiyacı olmayabilir. Veya, üçüne birden de ihtiyacı olabilir. Bu durumda Senato’da kimin çoğunluk olduğunu bir ay sonra öğrenebiliriz.