AMERİKA BÜLTENİ (22 Kasım 2012)
ABD’de, her yıl Kasım ayının dördüncü perşembe günü ‘Thanksgiving Day’ (Şükran Günü) olarak kutlanıyor. Aile üyelerinin, arkadaş çevrelerinin, hindili yemek masalarında toplandığı bu özel gelenek yüzyıllardır sürüyor.
Her yıl bu sosyal bayramın ertesi günü olan cuma gününde ise tam bir alışveriş çılgınlığı yaşanıyor. Şükran Günün ertesi günü olan cuma gününde, alışveriş mağazaları, başta elektronik ve beyaz eşya olma üzere bir çok ürüne diğer günlerden farklı olarak yüksek indirim yapıyor. İndirimli ürünün sınırlı sayıda satılması ve ‘’ilk gelen kapar’’ uygulaması nedeniyle mağazalarda izdiham yaşanıyor. Her yıl Şükran Gününün ertesi günü olan Cuma günü gelenekselleşen bu indirimli alışveriş çılgınlığına ‘Black Friday (Kara Cuma)’ deniyor.
Neden ‘Black Friday’ deniyor?
Aslında, Şükran Gününün hemen ertesi günkü indirimli cuma alışverişi Macy’s mağazalarının geleneksel şükran günü yürüyüşünün başladığı 1924 yılından beri devam etmekle beraber, “Black Friday” olarak adlandırılması 1970’li yıllarda başlıyor. Bu tabir ilk kez 29 Kasım 1975 tarihli New York Times gazetesinde, trafik ve alışveriş yoğunluğunun sebep olduğu kaotik tabloyu tasvir için kullanıldı. O günden sonra da yagınlaştı.
Amerika’da yıl içinde tek bir günde en büyük ekonomik canlılığın yaşandığı en fazla alışverişin yapıldığı gün. Özellikle son çeyrek yüzyılda her geçen yıl bir çılgınlığa dönüşen Black Friday, son yıllarda Şükran Günü’nü gölgelemeye ondan daha çok konuşulur olmaya başladı. Eskiden Şükran Günü asıl, Black Friday tali bir etkinlik iken tüketici marketlerindeki rekabetle gittikçe Black Friday asıl şov haline geldi. Bu da çeşitli itirazlara yol açıyor.
Kara Cuma, Kara Perşembe’ye sarkıyor
Son birkaç yıl öncesine kadar alışveriş merkezleri, kapılarını Kara Cuma’da sabah 05:00 civarı açıyordu. Ancak son yıllarda ünlü mağazalar zinciri kapılarını, Şükran Günü akşamından açmaya başladı. Bu da, ülke genelindeki milyonlarca mağaza çalışanının Şükran Günü akşamı erkenden işlerinin başında olması anlamına geliyor. Yine, Kara Cuma’daki indirimli ürünlerini kaçırmak istemeyen Amerikalılar da Cuma sabahı yerine artık Perşembe akşamı erkenden mağazalarının önünde sıraya girmeye başlamasına yol açıyor. Çünkü, Ülkede ekonomik kriz de, birçok Amerikalıyı, aile bütçelerinde önemli bir yer işgal eden Noel alışverişlerini, indirimli Kara Cuma’da yapmaya adeta mecbur ediyor.
Ancak bu yıl mağazalar açılış saatini daha erkene ve Şükran Günü akşamına alacaklarını açıklayınca büyük bir tartışma başladı. Geçen yıl kapılarını Perşembe akşamı 22:00’da açan Wal-Mart zinciri bu yıl kapılarını 20:00’de açacağını açıkladı. Toys R Us ve KMart zinciri de aynı saatte açılacak. Target mağazaları da 21:00’de kapılarını açacağını duyurdu. Macy’s, Best Buy ve Kohl’s gibi mağazalar ise Şükran Günü’ne saygı duyacaklarını ve gece yarısı kapılarını açacaklarını duyurdu. Başta Wal-Mart ve Target olmak üzere birçok mağazanın çalışanları, ailenin en önemli buluşma günü olan Şükran Günü’nü aileleriyle geçirmek istedikleri için imza kampanyaları ve eylemler gerçekleştiriyor.
Alışveriş karşıtlarının Kara Cuma’sı: Buy Nothing Day
Bu devasa alışveriş çılgınlığına bir dur demenin zamanı geldi diyenler de var. İlk olarak 1982 yılında Meksika’da doğduktan sonra 1990’lı yılların başında Kanada’da başlayıp ABD’ye de yayılan bu tepkiler sonucunda, tüketim çılgınlığına karşı çıkan kesimler, Şükran Günü’nün ertesi gününü “Black Friday” olarak değil “Buy Nothing Day (Hiçbir şey almama)” günü olarak kutluyor.
Alışveriş karşıtı aktivistler de alışveriş çılgınları gibi alışveriş merkezlerine gidiyor. Ancak alışveriş yapmak için değil yaptırmamak için. Bunun için internet üzerinde örgütlenen aktivist grupların başlıca 3 eylemi var:
Kredi kartınızdan bir makas alma hizmeti
Alışveriş merkezlerinde dolaşan aktivistler, alışveriş yapmak üzere programlanmış insanlara, ellerindeki plastik kelepçelerden (kredi kartları) kurtulmalarına yardımcı olmayı önermekte. Bu aktivistlerin ellerindeki makaslarla verdikleri bedava hizmet, bir tüketicinin hayatı boyunca görüp görebileceği en büyük faiz ödemesi indirimi ve borç dağından kurtulma yöntemi aynı zamanda: Kredi kartlarını kesmek.
Zombi yürüyüşü
Zombiler gibi giyinen aktivistler alışveriş merkezlerinde neşeli çığlıklarla dolanıyor. Tüketiciyi biraz korkutsalar da onlara ‘bu gece hepimiz zombiyiz’ mesajı vermeye çalışıyorlar.
Alışveriş semazenleri
Whirling Dervish’ten (semazen) esinlenerek kendilerine Whirl-Mart diyen aktivistlerin eylemi. Boş market arabaları ile 10 kişilik gruplar halinde alışveriş merkezinin ve uzun kuyruklarda bekleyen insanların etrafında sessizce dönüp duruyorlar.