AMERİKA BÜLTENİ (6 Ocak 2021)
3 Kasım başkanlık seçim sonucunu kabullenmeyen Donal Trump’ın organize ve teşvik ettiği destekçilerinin, seçim sürecinin nihai formalitesinin yapılacağı sırada ABD Kongresini basıp, oturumu engellemesi, ABD başkentinde deprem etkisi yapıyor. Trump’ın etrafındaki destek hızla çözülürken, ona karşı radikal önlemler partisinin gündemine bile girmiş durumda. Trump kabinesindeki bakanlar arasında ‘25’nci ek madde’ konusunda görüş alışverişi yapıldığı yönündeki haberler ise ABD başkentinde tansiyonu daha da artırdı.
Peki 25’nci Ek Madde (25th Amendment) nedir?
1993 yılında başkan John F. Kennedy’nin uğradığı suikastin sonrasındaki birkaç saatte yaşanan kaos, Anayasa’daki bir boşluğu gündeme getirmişti. Başkan Yardımcısının başkan olma şekli belirsizdi. ABD Başkanının, başkandan beklenen görevlerini yapamayacağı (örneğin mental bir rahatsızlık, koma) veya yapmaktan kaçındığı durumlarda başkanlık makamındaki boşluk nasıl doldurulacaktı?
Sonunda iki partinin uzlaşmasıyla 1967 yılında ABD Anayasasına 25’nci ek madde (25th Amendment) eklenerek bu tür sorunlara da anayasal çözüm getirildi.
25’nci Ek Maddenin 4’ncü fıkrasında ise, Başkanın, ‘başkan unvanı’ devam ederken bile, Kongre’ye veya ABD Bakanlar Kuruluna, başkanlık görev ve yetkilerini tek taraflı bir kararla, Başkan Yardımcısına geçirme yetkisi verildi.
Bu anayasal ek madde ile, ABD Kongresi, hem Temsilciler Meclisi hem de Senato’nun üçte ikisinin destekleyeceği bir yasa ile başkanın bütün görev ve yetkilerinin, ABD başkan yardımcısına transfer edebilir.
Yine aynı madde ile, ABD Başkan Yardımcısının da imzalaması şartıyla, Başkanlık kabinesindeki bakanların salt çoğunluğunun imzalayıp Kongre’ye göndereceği bir deklarasyonla da, Başkanlık makamının bütün yetkileri otomatik olarak ABD Başkan Yardımcısına geçiyor. Bu, Kongre’nin onayına ihtiyaç duymayan tek taraflı bir bildirim olur. Bu durumda Başkan, bu unvanını taşımaya devam ediyor ama başkanlığa ait hiçbir yetki ve ayrıcalığı kullanamıyor. Ülke yönetiminden ‘başkan vekili’ sıfatıyla başkan yardımcısı yetkili ve sorumlu olmaya başlıyor.
ABD Kabinesinde 15 bakan görev yapıyor. Yani Başkan Yardımcısı Mike Pence ve 8 bakanın imzalaması halinde, başkanlık görev yetkileri otomatik olarak başkan yardımcısı Pence’e geçebilir. Bir çok Demokrat Partili milletvekili dört yıldır aralıklarla Pence ve bakanlara bu yetkilerini kullanmaları çağrısı yapıyordu. Ancak ilk kez kabine üyeleri arasında da bu konunun konuşulduğu haberleri, henüz çok güçlü bir olasılık olarak görülmese bile, tansiyonu yükseltmeye yetti.
Eğer böylesi bir gelişme söz konusu olursa Trump’ın yetkilerini geri alabilmek için tek yapabileceği Kongre’ye itiraz etmek olur. Ancak hem Temsilciler Meclisi hem de Senato’nun üçte ikisinin Trump’ın itirazını haklı bulması lazım. Yani süreç başlar da bu raddeye gelirse, Trump’ın mevcut Kongre’den destek görmesi imkansız.
Her halükarda ise Trump’ın görev ve yetkileri, 20 Ocak saat öğle12:00’da sona erecek.