CEMAL TUNÇDEMİR
Follow @CemalTdemir
6 Şubat 2014
Evrensel medya etiğinin ve evrensel hukukun sınırlarını çizdiği ‘sorumlu gazetecilik’ ile iktidarların talep ettiği ‘sorumlu gazetecilik’ aynı şey değil hiç şüphesiz. Dikkat çekmek istediğim, ikincisi… Minnesota Üniversitesi medya etiği ve hukuku profesörü Jane Kirtley, bir ülke medyasının, devletin ‘sorumlu gazetecilik’ isteğine uymasını o ülke ve medyası için felaketin başlangıcı olarak nitelendiriyor: Böyle ülkelerde yaşam, doğallığını yitirir ve kurgusu berbat bir tiyatroya dönüşür.
Medyanın ‘sorumlu gazeteciliği’ ve intizamı konusunda oldukça duyarlı ülkelerden biri de Çin. Bu amaçla başta Çin Propaganda Bakanlığı ve Devlet Enformasyon Konseyi olmak üzere çeşitli Çin devlet kurumları, medyaya o günkü gelişmelerle ilgili talimatlar yollamakta. Çince ve İngilizce yayın yapan China Digital Times, bu talimatları toparlayarak, ‘Gerçek Bakanlığı (Ministry of Truth)’ köşesindensık sık dünya kamuoyu ile paylaşıyor. Gazetedeki bu köşeye adını veren ‘Gerçek Bakanlığı’, George Orwell’ın kara ütopyası 1984 romanında, totaliter Okyanusya Devleti adına ‘gerçekleri’ yeniden yazmakla sorumlu bakanlık.
Medya, devletin ‘sorumlu gazetecilik’ isteğine bir kere uymaya başladığında işin varabileceği son noktayı göstermek amacıyla Çin Propaganda Bakanlığı ve diğer kurumlardan medyaya giden söz konusu talimatlardan bir bölümünü paylaşıyorum:
Medya, Devlet Konseyi’ndeki yapısal reformlarla ilgili izinsiz haber yapmayacak. Konu sansasyonalize edilmeyecek. Xinhua’nın (Çin resmi ajansı) konu ile ilgili haberi varsa sadece o kullanılacak. (8 Mart 2013)
Xinjiang eyaletinin Korla şehrinde 7 Mart’ta meydana gelen olay hakkında istisnasız hiçbir medya organı haber ve yorum yayınlayamaz.
Bütün web sitelerinin Chengdu otobüs patlamasının fotoğraflarını derhal kaldırması gerekiyor.
Fuzhou, Jiangxi’deki bombalama, “5.26 kriminal dosya’’ olarak anılacak. Başlıklarda ‘bombalama’ kullanılamaz.
Dikkat: Bir başka Foxconn işçisi intihar etti. İnteraktif medyada bu konuyla ilgili hiçbir haber verilmeyecek.
‘Çayırları koruma faaliyeti sırasında bir Moğol çobanın ezilerek öldürülmesi’ haberi ile ile ilgili olarak bütün web sitelerinden negatif yorumları derhal silmeleri…
Yabancı medyanın büyük ilgi gösterdiği ‘’Principal fang Binxing’e ayakkabı fırlatılması olayı büyütülmesin, küçük görülsün…
Fabrika işçisi Xu Wu’nun Wuhan psikiyatri hastanesinden kaçışı ile ilgili olarak hiçbir medya organı haber ya da yorum yayınlayamaz.
Yao Jiaxin’in birine arabasıyla çarpması sonra da bıçaklayarak öldürmesi olayı ile ilgili olarak resmi Xinhua Haber Ajansının geçtiği haber dışında haber yapılamaz. Bu konuda takip haberi yapılmayacak ve bu konuyla ilgili başka haber yeniden yayınlanmayacak.
‘Amerikan tarzı yalanlar söylenmeye devam ediyor’ başlıklı makale bütün web sitelerinin ana sayfalarının görünen bir yerinde yeniden yayınlanacak.
Bütün web siteleri, ‘Demokratik ülkeler ile otokratik ülkeler arasındaki 29 fark’ başlıklı makaleyi derhal silecekler.
Bütün web siteleri, ‘’Çin’in yüzde 94’ü mutsuz’’ istatistik haberini derhal silecek.
Bütün web siteleri, özellikle de video kanalı olanlar, Gamahe Danzeng’in ‘Meat Pancake’ şarkısını arşivlerinden çıkacarak.
Şanghay ve Çongking’in emlak vergisi dönemi olduğu için, emlak vergisi paralarının yolsuzluğa uğramasına ilişkin haberler yayınlanmayacak.
‘’Bütün web siteleri, görünen bir yerinden, “Internet freedom: Unilateralism, Hillary Clinton–Style” başlıklı makaleyi yeniden yayınlayacak. Başlık değiştirilemez. Makale 15 Mart saat sabah 06:00’ya kadar yayında kalmalı.
Medya ‘süper ay’ konusunu işlemeyecek. Ay’ın hareketleri ile depremler, yangınlar ve diğer doğal faetler arasında bağlantı kurulması yasaklanmıştır. Sadece Xinhua Haber Ajansının bu konuda geçtiği bilimsel açıklamalara yer verilebilir.
Değişim programıyla ülkemize gelen Norveçli öğrencinin, Çin Bilimler Akademisinin kulesinden paraşütle atlaması sırasında yaralanması haber yapılmayacak.
Shanxi’de meydana gelen maden göçüğüne ‘subatan’ kuyuların neden olduğu konusunda haber yapılmayacak.
Hiçbir medya organı, Mısır, Tunus, Libya ve aşağıda sıralanan diğer ülkelerin liderleriyle ilgili haberleri, Çin liderleriyle ilgili haberlerle yanyana yayınlayamaz.
Online forumlar, bloglar, mikrobloglar, chat servisleri, ve mesaj servisleri de dahil bütün interaktif medya organları, ‘’CCtV’nin ‘Futbol Gecesi’ programı sırasında arka plandaki dijital platformda gözüken ‘’F.ck you Japan’’ yazısının görüntü ve haberlerini silecekler.