AMERİKA BÜLTENİ (16 Eylül 2015)
Follow @amerikabulteni
Birleşmiş Milletler, Sri Lanka’da 6 yıl önce sona eren iç savaş sırasında hem hükümet güçlerinin hem de isyancı Tamillerin işlediği savaş suçları ve insan hakları ihlallerinin yargılanması amacıyla uluslararası savaş suçları mahkemesi kurulması çağrısında bulundu. Birlemiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu, her iki tarafla ilgili suçlamaları içeren raporunu Çarşamba günü açıkladı. Sri Lanka’nın yeni hükümeti ise, savaş suçu işleyenlerin yargılanmasına sıcak baktığını açıkladı ama ‘yabancı yargıçların’ da olacağı uluslararası mahkeme fikrine sıcak bakmadı. Sri Lanka yönetimi hafta başında yaptığı açıklamada, askeri yetkililerin eylem ve kararlarını da araştıracak bir gerçekleri araştırma ve uzlaşma komisyonu kurulmasına sıcak baktığını açıklamıştı.
Sri Lanka adasının kuzey ve doğusunda bir Tamil devleti kurmak isteyen Tamil Kaplanları ile Sri Lanka yönetimi arasında 1983 yılında başlayan iç savaş, 2009 yılında Tamil Kaplanlarının yenilmesiyle sona ermişti. 26 yıllık çatışmalarda yaklaşık 100 bin insan öldürüldü. Savaşın sona ermesine neden olan 2009 yılı çatışmaları sırasında güvenlik güçleri, sivil isyancı ayrımı yapmadan bombalama yapmakla, Tamil Kaplanlar ise sivilleri kalkan olarak kullanmakla suçlanıyor. BM’nin daha önceki bir raporuan göre sadece 2009 yılı başından Mayıs ayına kadar süren 5 aylık çatışmalarda en az 40 bin kişinin yaşamını kaybettiği belirtiliyor. Binlerce Tamil Kaplanının yakalandığı halde infaz edildiği belirtiliyor.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu başkanı Zeid Ra’ad Al Hussein, Çarşamba günü Cenevre’de yaptığı açıklamada, 2011 yılına kadar 9 yıllık periyotta Sri Lanka’da yaşanan insan hakları ihlalleri ve savaş suçlarının yargılanmasının altından, ancak uluslararası nitelikli özel bir ceza mahkemesinin kalkabileceğini söyledi:
‘’Soruşturmamız, Sri Lanka’da sivil militan ayrımı yapılmadan bombalamalar, yargısız infazlar, kaçırıp insan kaybettirmeler, korkunç sayıdaki işkence ve cinsel taciz vakası, çocuk askerler de dahil birçok korkunç suçu ortaya çıkarmak üzerine kurulu.’’
BM, ayrıca, Sri Lanka hükümetinden, insan hakları ihlalleri işlediğine dair kuvvetli şüphe bulunan bütün devlet yetkililerini derhal görevden alması çağrısı da yapıyor.
Raporda dikkat çekilen diğer bazı suç ve eylemler şöyle:
– 2002 – 2011 yılları arasında her iki tarafça da sayısız sivil öldürülmesi suçu
– Onlarca yıl boyunca onbinlerce kişinin ortadan kaybettirilmesi ve bir daha haber alınamaması
– Güvenlik güçleri tarafından çok sayıda vahşi işkence uygulaması. Özellikle de Tamil Kaplanlarının yenilgiyi kabul etmesinin hemen sonrasında korkunç bir artış yaşandı.
– Gözlatındakilere karşı güvenlik güçlerinin sayısız cinsel tacizde bulunması. Cinsel taciz mağduru erkek sayısının da kadın sayısı kadar olduğuna da dikkat çekiliyor.
– İsyancı Tamil Kaplanları örgütünün, yetişkinleri istekleri dışında zorla ve çocukları savaşçı yapması da raporun önemli suçlamalarından biri.
Raporda, çocukların savaşçı yapılmasının açık bir savaş suçu olduğu ve ağır şekilde cezalandırılacağı vurgulanıyor. Çatışma bölgelerine insani yardımları engelleyen hükümet görevlileri de en ağır itham olan ‘savaş suçu’ ithamıyla yargılanacak.
Sri Lanka Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan ilk açıklamada, soruşturmaların, ada ülkesinde kalıcı bir barış ve uzlaşmanın kurulması yönünde etkisi olacağı vurgulandı ama uluslararası mahkeme konusunda bir yorum yapılmadı. Bununla beraber bazı uluslararası gözlemciler, geçen ay seçilen yeni Sri Lanka hükümetinin, seçim vaadine rağmen, savaş suçları mahkemesi kurulmasına gönülsüz olduğu yorumu yapıyor.
BM İnsan Hakları Komisyonu, Mart ayında yayınlamayı planladığı raporunu, dönemin devlet başkanı Mahinde Rajapaksa’nın seçimi kaybetmesi ve BM ile işbirliğine sıcak bakan Maithripala Sirisena’nın seçimi kazanması üzerine ertelemişti.
İngiliz kolonisi olmasından 1972 yılına kadar Seylan adıyla anılan ada ülkesi Sri Lanka Demokratik Sosyalist Cumhuriyetinde 21 milyon kişi yaşıyor. Ülke nüfusunun yüzde 70’ini Budistler oluştururken, ikinci büyük grup çoğunluğunu Tamillerin oluşturduğu Hindular.