AMERİKA BÜLTENİ (30 Eylül 2013)
Follow @amerikabulteni
Eğer ABD Kongresi, federal hükümetin bütçesini önümüzdeki saatlerde onaylamazsa, ABD hükümeti, anayasal harcama yetkisi olmadığı için Pazartesi gecesi saat 00:00’dan itibaren kepenk kapatacak. ABD Kongresi ile federal yönetim arasındaki anlaşmazlık nedeniyle hükümetin kepenk kapatması son olarak 1996 yılında yaşanmıştı.
İşte bu krizle ilgili bilmeniz gerekenler:
Devletin kepenk kapatması (government shutdown) nedir?
Federal hükümetin para harcayabilmesi için Kongre’nin bütçeyi onaylamış olması gerek. ABD bütçe yetkisi 1 Ekim’den ertesi yılın 30 Eylül tarihine kadar geçerlidir. Obama yönetiminin para harcama yetkisi 1 Ekim gece yarısı dolacak. Kongre’den yetki çıkmazsa, 1 Ekim gece yarısından itibaren ABD’de, devletin acil ve kritik hizmetler dışındaki tüm faaliyetlerini duracak. Asayiş kolluğu, itfaiye, meteoroloji, devlet hastaneleri, posta servisi, hava trafik kontrol hizmetleri, silahlı kuvvetler ve hapishaneler görevine devam edecek hizmetler. Bu acil hizmetler dışındaki devlet daireleri çalışamaz. Çünkü, Kongre’den yetki olmadan para harcamak yasadışı.
Kongre neden federal devlete harcama yetkisi vermiyor?
Aslında Kongre bu yetkiyi veren bir yasa tasarısını çıkarmak istiyor. Ancak ABD Temsilciler Meclisinde çoğunluğu oluşturan Cumhuriyetçiler, 3 yıl önce kabul edilen ve Obamacare olarak adlandırılan genel sağlık sigortası kanununun, 1 Ekim’de yürürlüğe girecek bazı uygulamalarına kaynak aktarılmasını bütçeden hariç tutuyor. Cumhuriyetçiler Obamacare’in Ekim’de yürürlüğe girecek bireysel sigorta mecburiyeti gibi bazı hükümlerinin yürürlüğe girişinin en azından 1 yıl ertelenmesini istiyor.
Demokratlar ve Obama ne diyor?
Demokratlar ve Obama yönetimi ise, 3 yıl önce çıkarılmış, Yüksek Mahkeme’ce Anayasaya uygunluğu onaylanmış ve Obama’nın yeniden seçilmesiyle seçmenden güven oyu almış bir reformu durdurmak için devletin kepenklerinin tamamen kapatılması şantajına boyun eğmeyeceklerini belirtiyor. Demokratların çoğunlukta olduğu Senato, Temsilciler Meclisi’nin sağlık sigortasına kaynak içermeyen bütçe tasarısına onay vermiyor. Demokratlar, ‘Clean CR’ yani herhangi bir politika ile ilgili kısıtlama içermeyen saf bir bütçe kanunu istiyor. Bunun dışındaki tasarılara oy vermeyeceklerini belirtiyor.
Ne olacak?
Pazartesi gece yarısına kadar bütçe Kongre’de onaylanmadığı için, Salı sabahı acil hizmetler dışındaki memurlar işe geldikten 4 saat sonra zorunlu ÜCRETSİZ izne çıkarılıyor.
Daha önce oldu mu?
1977 yılından beri 17 kez kepenk kapatıldı.
Genellikle kaç gün sürüyor?
Çoğu 3 günü geçmedi. Bazıları 1 gün sürdü.
En uzun kepenk kapatma ne zaman oldu?
En uzun kepenk kapatma son kepenk kapatma oldu. 16 Aralık 1995 yılında başlayan kepenk kapatma, 21 gün sonra 5 Ocak 1996’da Clinton yönetimi ve Kongre anlaşınca sona erdi.
Kepenk kapatma ile borç tavanı krizi arasındaki fark nedir?
1917’den beri ABD’de yasal borçlanma üst limiti bulunuyor. Sadece Kongre’nin çıkardığı yasa ile belirlenebilen bu limite ulaşıldığında Hazine Bakanlığı artık borçlanamıyor. Son olarak Mayıs ayında bir kanunla yasal borçlanma üst limiti, 16 trilyon 699 milyar dolara çıkarılmıştı. Bu sınıra ise bu ay itibarı ile ulaşılmış olunacak.
Kepenk kapatmada federal hükümetin para harcama konusundaki yasal yetkisi sona eriyor. Borç tavanı krizinde ise, hükümet harcama yapması gereken yerlere harcayacak parayı borçlanma yetkisi olmadığı için bulamamakta. Bu durumda ABD dış borçlarını ödeyemeyeceği için de temerrüde düşmüş olacak ki bu durum da kriz küresel bir krize dönüşür.
İkisi arasına ilişki var mı?
Eğer aynı zamana tesadüf etmezler doğrudan bir ilişki yok.
Muhtemel borç tavanı krizi ne zaman?
ABD Hazine Bakanı Jacob Lew, hükümetin parasının 17 Ekim 2013’te sona ereceğini açıkladı. Yani Pazartesi günü bütçe krizi aşılsa bile Ekim ayı yeni bir krize daha gebe.
ABD borçlarında daha önce hiç temerrüde düştü mü?
Hayır.
Washington DC nasıl etkilenecek?
District of Columbia bölgesi, Kongre’den bağımsız değil. 1990’lardaki kepenk kapatmalarda, çöpler toplanamamış ve birçok belediye hizmeti yapılmamıştı.
Borsalar etkilenecek mi?
ABD Başkanı Barack Obama kepenk kapatma olsa da olmasa da ülkedeki borsaların Salı günü açık olmaya devam edeceğini açıkladı. Ancak açık kalsalar bile piyasaların olumsuz etkilenmesi bekleniyor.
ABD’ye seyahat ve vizeler etkilenir mi?
Milli Parklar, devlet müzeleri ve milli anıtlar kapalı olacak. 1996’da kepenk kapandığında 368 Milli Park kapanmış 7 milyon turist ve onların 14,2 milyon dolarlık gelirinden mahrum olunmuştu.
Kepenklerin kapanması ABD’ye girişleri de etkileyebilir. 1996’daki kepenk kapatmada günlük 20 bin – 30 bin arası vize başvurusu hakkında işlem yapılamamıştı. Ancak, yetkililer, 1996’dan farklı olarak bu işlemler için şimdi başvuru sahiplerinden ücret alındığı için bu hizmetlerin süreceğini belirtiyor. Yine de bir kaç haftalık bir kepenk kapatmanın en büyük zararlarından birini turzm sektörü yaşayabilir.
Gıda yardımı (food stamps) devam edecek mi?
Evet.
IRS vergi toplamaya devam edecek mi?
Evet.
Vergi iadesi ödemeleri gecikir mi?
İlk günler hayır. Ancak zaman ilerledikçe muhtemelen.
Kepenk kapandığında sosyal güvenlik ve Medicare’de sıkıntı yaşanır mı?
Sosyal güvenlik ödemeleri yapılmaya devam edecek. Doktorlara Medicare ve Medicaid ödemeleri de yapılacak. Ancak 1 Kasım’a kadar kriz çözülmezse ödemeler 2 hafta ertelenecek. Kepenek kapatmanın ilk günlerinde yeni Sosyal Güvenlik kartı verilmesi ya da Medicare ve Medicaid başvuruları ise beklemeye alınacak.
Ne kadar devlet memuru ÜCRETSİZ izne ayrılmak zorunda kalacak?
Resmi bir sayı belirtilmiyor. Ancak Memur Sendikaları Federasyonu başkanı David Cox’a göre ülkedeki 2,1 milyon federal memurdan 800 bin ile 1 milyon arasında memur izne çıkacak.
Başkan ve milletvekilleri maaşlarını alabilecek mi?
Evet ABD Başkanı ve federal milletvekillerinin maaşı kepenk kapatmadan etkilenmeyecek. Başkanın anayasal görevlerini yerine getirmesindeki yardımcıları da çalışmaya devam edecek. Başkanın özel hizmetlerini gören 90 kişi ise 15’i dışında izne çıkarılacak.
Kapatma nasıl sona erir?
Kongre’nin ABD Federal Hükümetine bütçe yetkisi veren tasarıyı kanunlaştırmasından sonra Obama’nın imzaladığı anda sona erer. Öncelikle Kongre’nin Cumhuriyetçi çoğunluklu Temsilciler Meclisi kanadı ile Demokrat çoğunluklu Senato kanadı arasında bütçe kanunu hakkında uzlaşma olması şart. Ancak, hem Cumhuriyetçiler hem de Demokratlar kapatmayı ve bir süre taviz vermemeyi göze almış durumda. Bir daha seçilme endişesi olmayan Obama da bu kez kararlı. Başkanlığının damga reformu olan Obamacare’den taviz vermeyi düşünmüyor. Dolayısıyla kepenklerin ne zaman açılabileceği konusunda kesin bir şey söylemek zor. Tarafları uzlaşmaya zorlayacak şey Amerikan kamuoyu baskısı ile kırılgan ekonominin ciddi olarak etkilenmeye başlaması olabilir.
Siyasi maliyetini kim öder?
Şimdiden medyada, halkın kepenklerin kapanmasından hangi partiyi daha sorumlu tuttuğuna ilişkin anketler yapılıyor. 1996’daki son kapanmada aynı yılın Kasım ayında yapılan seçimde Cumhuriyetçiler hem Temsilciler Meclisi hem de Senato’daki çoğunluklarını yitirmişti. Clinton yönetimi ve Demokratlar kazançlı çıkmıştı. Bir dahaki Kongre seçimi 2014 yılı Kasım ayında.
Follow @amerikabulteni